ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΣ ΜΕ ΕΚΠΤΩΣΕΙΣ!

Γράφει η Κακλαμάνη Αθηνά

Είναι αδιανόητα όσα έγιναν πάνω στη σκηνή του θεάτρου “Τζένη Καρέζη” το βράδυ της Πέμπτης και οδήγησαν στη διακοπή της παράστασης “200 χρόνια δανεικά” του γνωστού stand up κωμικού Χριστόφορου Ζαραλίκου. Συγκεκριμένα, σύμφωνα με μαρτυρίες, αλλά και διάφορα video και φωτογραφικό υλικό, που διέρρευσαν από το συγκεκριμένο περιστατικό, προκύπτει ότι η γνωστή παρουσιάστρια Σάσα Σταμάτη ανέβηκε πάνω στη σκηνή, συνοδεία δύο ατόμων, που φέρονται ως μπράβοι, προκειμένου να κόψουν την παράσταση, επειδή ο κωμικός σατίριζε τον Βαγγέλη Μαρινάκη! Πρόκειται για μία ανεπίτρεπτη συμπεριφορά που προσβάλει την ελευθερία της τέχνης και της έκφρασης, ωστόσο, δυστυχώς, δεν πρόκειται για πρωτοφανές περιστατικό, αφού σε παρόμοιο είχαμε γίνει μάρτυρες πριν λίγα χρόνια, όταν ομάδα της Χρυσής Αυγής διέκοψε παράσταση στο θέατρο “Χυτήριο”.
Ειδικότερα, οι πράξεις αυτές είναι αποδοκιμαστέες, γιατί είναι πέρα για πέρα παράνομες. Συγκεκριμένα, συγκρούονται με τον θεμελιώδη κανόνα του πολιτεύματος μας, ήτοι το ίδιο το Σύνταγμα και ειδικά με τα άρθρα 11 και 16 του Συντάγματος, όπου θεμελιώνεται η ελευθερία της έκφρασης και της Τέχνης. Επιπλέον, σύμφωνα με αυτό , το κράτος έχει υποχρέωση να προάγει την Τέχνη, η οποία όταν είναι ανελεύθερη αυτοαναιρείται, χάνοντας το νόημά της. Αξίζει να αναφερθεί,δε, ότι το συνταγματικά κατοχυρωμένο αυτό δικαίωμα έχει δύο όψεις, ήτοι μια θετική, που συνίσταται στο ατομικό δικαίωμα του καθενός για καλλιτεχνική δημιουργία και μια παθητική, που αφορά το κοινωνικό δικαίωμα που ανήκει σε όλους μας να απολαμβάνουμε ελεύθερα ένα έργο τέχνης, χωρίς έλεγχο ή λογοκρισία. Το Σύνταγμα, μάλιστα, δεν υπάγει την ελευθερία της τέχνης σε κανενός είδους περιορισμό, αφού πρόκειται για ανεπιφύλακτο δικαίωμα, θέτοντας τη σε υψηλότερο βάθρο προστασίας σε σχέση με τις λοιπές μορφές έκφρασης!
"Τι σημαίνουν όλα αυτά; Ότι η ελευθερία της τέχνης είναι απεριόριστη;”, θα ρώταγε κάποιος. Η απάντηση στην ερώτηση αυτή είναι ότι φυσικά και όχι. Το δικαίωμα στην τέχνη, όπως και κάθε άλλο έχει ως φυσικό περιορισμό τους τα δικαιώματα των άλλων. Όπως έχουμε μάθει από την εποχή που ήμασταν μαθητές “είσαι τόσο ελεύθερος, όσο δεν προσβάλλεις την ελευθερία του άλλου”. Στην προκειμένη περίπτωση ο λόγος που ανέβασε την γνωστή παρουσιάστρια, συνοδευόμενη με δύο ακόμα άτομα πάνω στη σκηνή ήταν όταν αντικείμενο της σάτιρας του γνωστού κωμικού έγινε ο γνωστός επιχειρηματίας, Βαγγέλης Μαρινάκης, με τον οποίο η ως άνω παρουσιάστρια συνδέεται σε προσωπικό επίπεδο. Ωστόσο, και στην περίπτωση ακόμα η σάτιρα του Ζαραλίκου να έγινε λίγο πιο αιχμήρη, η ανωτέρω συμπεριφορά εξακολουθεί να παρουσιάζει προβλήματα συνταγματικότητας, όχι μόνο γιατί μέσα σε μια έννομη τάξη κανείς δεν μπορεί να λειτουργεί σαν βιτζιλάντε που αναζητά εκδίκηση, αλλά και γιατί συγκρούεται με την ίδια τη φύση της σάτιρας, η οποία ορίζεται ως “είδος που χρησιµοποιεί τη διακωµώδηση και τη γελοιοποίηση θεµάτων ή και προσώπων σαν µέσο για την άσκηση κριτικής”.
Πράγματι, η σάτιρα αποτελεί στην πραγματικότητα μια πολιτικο-κοινωνική πράξη. Ο ρόλος της σάτιρας, δε, αρχίζει εκεί όπου τελειώνει η υπομονή των ανθρώπων για τα «κακώς κείμενα» που βλέπουν γύρω τους, χωρίς να διαθέτουν άλλα μέσα για να αντιδράσουν. Γι’ αυτό και η έξαρση του είδους συνήθως λειτουργεί ως προπομπός λαϊκών εξεγέρσεων ή επαναστάσεων, ενώ αυτή χρονολογείται από την εποχή του Αριστοφάνη, αποκαλύπτοντας ότι πρόκειται για ένα είδος τέχνης και μια ανάγκη τόσο αρχαία, όσο και ο ίδιος ο ανθρώπινος πολιτισμός! Το γεγονός αυτό, ήτοι η πολιτική σημασία της άσκησης της σάτιρας και η άμεση σύνδεση της με την ίδια τη δημοκρατία, αποτελεί και το λόγο που σε αυτήν πρέπει να αφήνεται µεγαλύτερο πεδίο ελευθερίας και ο νόµος να εφαρµόζεται µε µεγαλύτερη προσοχή. Αυτό αναπόφευκτα έχει ως αποτέλεσµα η συρρίκνωση του θιγόμενου δικαιώματος να είναι μεγαλύτερη και μόνο η κατάφωρη προσβολή του να οδηγεί στην αντίθετη αντιμετώπιση, κάτι που εν προκειμένω δεν ισχύει. Πολύ περισσότερο, τόσο ο χαρακτήρας του εν λόγω κωμικού και η θεματολογία της παράστασή του, όσο και αυτός του θεάτρου που επέλεξε να την ανεβάσει, ήτοι αυτό της Τζένης Καρέζη, που έχει σαν γραμμή του συγκεκριμένες κοινωνικές ευαισθησίες και συνδέεται συνειρμικά με το απαγορευμένο έπος του θιάσου Καρέζη -Καζάκου “Το μεγάλο μας τσίρκο”, εξουδετερώνουν κάθε αντιδημοκρατική αντίθετη άποψη.
Καταληκτικά, καταδικάζουμε από κάθε πλευρά τη βίαιη διακοπή της παράστασης του Χριστόφου Ζαραλίκου και καλούμε όλους τους ανθρώπους του χώρου, και όχι μόνο, να προχωρήσουν σε ανοιχτή αποδοκιμασία της, αφού πρόκειται για ένα φανερό πισωγύρισμα είτε σε μαύρες εποχές δικτατορίας, είτε σε αυτές πριν ακόμα και τον Αριστοφάνη! Όπως αναφέρει, άλλωστε, και ο Οδυσσέας Ελύτης η Τέχνη είναι «αυτή που αναλαμβάνει να μιλήσει στον άνθρωπο για τους πόθους, τις ελπίδες, τα όνειρά του, και να τον οδηγήσει πέραν από το γνωστό, ως εκεί που ο νους ελεύθερος απλώνεται και δεν γνωρίζει τα όρια καμιάς a priori προσταγής». Η τέχνη, λοιπόν, δρα και επιδρά στον άνθρωπο, εξελίσσοντας την ύπαρξη του και δεν υπάρχει καμιά πιθανότητα να δεχτούμε συμπεριφορές αντίθετες προς το σκοπό αυτό. Είναι καθήκον όλων μας.