Διαβάσαμε και παρουσιάζουμε το βιβλίο: Η μουσική σχολή της Σμύρνης και το Ρεμπέτικο (β' έκδοση) του Νίκου Παπακώστα από τις εκδόσεις Αγγελάκη.

Λεπτομέρειες Βιβλίου
Αριθμός Σελίδων 242
Βιβλιοδεσία Χαρτόδετο
Διαστάσεις 17Χ24
Ημ. Έκδοσης Ιανουάριος 2023
ISBN 978-960-616-311-1

Τιμή: 14,40€

Τα βιβλία είναι πύλες για νέους κόσμους. Και ποτέ αυτές οι πύλες δεν είναι αρκετές όσες κι αν περάσουμε. Ψάχνω έτσι τελευταία τις διάφορες πύλες στις διάφορες εκδόσεις στα ράφια των βιβλιοπωλείων. Με χαρά βλέπω ότι αυξάνονται και πληθύνονται. Οι εκδόσεις Αγγελάκη με έχουν κερδίσει πολύ τελευταία.  Έχουν ως έδρα τα Εξάρχεια (Χαριλάου Τρικούπη 41 10681, Αθήνα), επιλέγουν με ιδιαίτερη προσοχή και σεβασμό προς τον αναγνώστη τα βιβλία τα οποία εκδίδουν. Έχουν πολλά ενδιαφέροντα βιβλία στο ενεργητικό τους και σίγουρα θα μας απασχολήσουν πολύ από δω και μπρος στο μέλλον σαν εκδόσεις. Τελευταία, βρέθηκε στα χέρια μου ένα εξαιρετικό βιβλίο των εκδόσεων αυτών, ''Η μουσική σχολή της Σμύρνης και το Ρεμπέτικο'' (β' έκδοση) του Νίκου Παπακώστα.

Τα περισσότερα βιβλία, συνήθως γράφονται απλά για να διαβάζονται. Το συγκεκριμένο έχει μια ιδιαιτερότητα. Αρχικά χωρίζεται σε πέντε μέρη. Το πρώτο μέρος είναι το κλασσικό ενός βιβλίου. Περιέχει το ιστορικό, ερευνητικό, εισαγωγικό κομμάτι. Στο δεύτερο μέρος του βιβλίου θα βρείτε φωτογραφικό υλικό. Στο τρίτο μέρος βρίσκονται οι βιογραφίες των περισσότερων καλλιτεχνών της εποχής εκείνης. Στο τέταρτο μέρος όμως, θα βρείτε το πρακτικό κομμάτι. Μουσικές παρτιτούρες και στίχους αγαπημένων σμυρνέικων και πολίτικων τραγουδιών τις οποίες όποιος ασχολείται με κάποιο ανάλογο όργανο όπως το μπουζούκι ή η κιθάρα μπορεί να τις μελετήσει και να τις παίξει ή έστω να τις τραγουδίσει. Τέλος, στο πέμπτο και τελευταίο μέρος, παρατίθενται δυο συνεντεύξεις που έδωσαν στον ίδιο τον συγγραφέα. Η μία, είναι του ιστορικού Λευτέρη Παπακώστα. Η άλλη είναι του τραγουδιστή και μουσικού Μπάμπη Τσέρτου. Πολυσέλιδες, πολύ κατατοπιστικές και ενδιαφέρουσες και οι δυο.

Ο συγγραφέας έχει κάνει μια εκτεταμένη έρευνα μέσα από βιβλία, αρχεία, συνεντεύξεις και φυσικά το διαδίκτυο. Ιχνηλάτησε την προέλευση της ρεμπέτικης μουσικής από τότε που χάνεται μέσα στα βάθη της Μικράς Ασίας, της Κωναταντινούπολης, της Αραβίας. Μελέτησε όλες τις κοινωνικές, εθνολογικές, οικονομικές, πολιτικές, πολιτισμικές, συνθήκες και το προσφυγικό ζήτημα φυσικά της εποχής εκείνης. Η πρωτοτυπία του έργου έγκειται στην περιεκτική και στοχευμένη παρουσίαση της ιστορίας του Ρεμπέτικου τόσο αριστοτεχνικά, ώστε να είναι κατανοητή και ενδιαφέρουσα το ίδιο σε έναν απλό αναγνώστη όσο και σε ένα μουσικό τόσο και σε έναν ακαδημαϊκό.

Ο συγγραφέας είναι γλαφυρός, παρουσιάζει με μαεστρία και πολύ εύστοχα, με τις σωστές και ακριβείς λεπτομέρειες ένα τεράστιας αξίας και σημασίας πλήρες λαογραφικό, κοινωνικοπολιτικό, μουσικολογικό, ιστορικό υλικό. Το ύφος του, παρά τις ακαδημαϊκές αναφορές, είναι λιτό και ανθρώπινο. Ενσαρκώνει πραγματικά το πνεύμα της εποχής του ρεμπέτικου κινήματος. Τα ρεμπέτικα τραγούδια είναι ιστορικές αυθεντίες μιας εποχής όχι πολύ μακριά από την δική μας.

Το βιβλίο εκδόθηκε το 2022, ακριβώς πάνω στην επέτειο εκατό χρόνων από την Μικρασιατική καταστροφή. Μια επέτειος αρκετά φορτισμένη συναισθηματικά. Το βλέπουμε και από την πληθώρα των βιβλίων, θεατρικών παραστάσεων, συναυλιών και κάθε είδους καλλιτεχνικής σύμπραξης που παρουσιάστηκε φέτος με αυτή την αφορμή και αυτή την θεματική. Η εθνική μας ιστορία και το τραύμα του ξεριζωμού που υπάρχει μέσα στο Dna όλων μας, έδωσε καλλιτεχνική τροφή σε κάθε είδους καλλιτέχνη την χρονιά που μας πέρασε.

Λίγα σημεία του βιβλίου που αξίζει να αναφέρω είναι τα εξής: Το Ρεμπέτικο είναι αστικό τραγούδι που προέρχεται από τα λαϊκά στρώματα. Στην Πόλη και στην Μικρά Ασία όλα ξεκίνησαν σε ερασιτεχνικό, οικογενειακό, γειτονικό περιβάλλον. Οι μουσικοί έπαιζαν για την ευχαρίστηση τους και μόνο, μέσα στο σπίτι τους ή στην γειτονιά τους. Η μετεξέλιξη αυτών, ήταν οι Εστουδιαντίνες, μουσικές ορχήστρες κομπανίες που αποτελούνταν από μουσικούς διαφορετικών εθνικοτήτων (Έλληνες, Τούρκοι, Άραβες, Εβραίοι, Αρμένιοι, κλπ.) και άρχισαν να κάνουν περιοδείες από τον 19ο αιώνα και μετά. Τα Πολιτάκια του Σιδέρη στην Κωνσταντινούπολη ήταν η πιο διάσημη εξ αυτών μουσική κομπανία. Οι μουσικές κομπανίες λοιπόν αυτών των λαϊκών στρωμάτων εδραιώθηκε. Άρχισαν να παίζουν επαγγελματικά πλέον παντού στα Μπαλάκια, στις Λέσχες, στα εξοχικά κέντρα, στα μουσικά καφενεία, τα καφέ Αμάν, σε ταβέρνες  με μουσική και στα καφέ Σαντάν.

Για τον Έλληνα, κάθε στιγμή της μέρας είναι κατάλληλη για χορό. Οι ταβέρνες στη Σμύρνη και στα υπόλοιπα λιμάνια είναι μονίμως γεμάτες από άντρες που πίνουν, χορεύουν και τραγουδούν. Ακόμα και στα καταστρώματα των πλοίων τους, βρίσκουν χώρο για λίγο χορό.

Σχόλιο του Γάλλου περιηγητή Bartoldi.

Στην Σμύρνη υπήρχαν περίπου είκοσι διαφορετικές φυλές. Καταλαβαίνουμε λοιπόν ότι υπήρχαν πολλά και διαφορετικά γλωσσικά, θρησκευτικά, μουσικά ρεύματα που επηρέαζαν το ένα το άλλο και αναμειγνύονταν. Το 1922, με την Μικρασιατική καταστροφή στην Σμύρνη, ενάμιση εκατομμύριο Έλληνες ήρθαν στη χώρα μας. Η χρονιά αυτή στάθηκε ορόσημο στην μεταφορά και μετάδοση του μουσικού αυτού είδους. Ο ερχομός των προσφύγων από τα παράλια της Σμύρνης, στα ελληνικά νησιά και την ηπειρωτική Ελλάδα έφερε το Ρεμπέτικο μαζί με όλο τον πόνο του ξεριζωμού και της προσφυγιάς.

Η δικτατορία του Μεταξά και η λογοκρισία των χασικλίδικων ρεμπέτικων τραγουδιών δεν άργησε να έρθει. Κατηγορήθηκαν σαν τραγούδια των ναρκωτικών και του υποκόσμου, της παρακμής και των περιθωριακών τύπων. Παρόλο που δεν εκθείαζαν τις ναρκωτικές ουσίες αλλά αντιθέτως ήταν εναντίον τους. Το 1939 λοιπόν, βγήκε ο νόμος 1619 περί της λογοκρισίας των τραγουδιών αυτών. Έτσι τα Ρεμπέτικα απαγορεύτηκαν και μπήκαν στο περιθώριο. 

Οι Ρεμπέτες είχαν αναπτύξει έναν δικό τους τρόπο για να ζουν. Ντύνονταν, μιλούσαν, περπάταγαν, συμπεριφέρονταν με έναν εντελώς δικό τους τρόπο. Φυλακίζονταν ή εξορίζονταν. Τα Ρεμπέτικα τραγούδια είχαν πολλές ονομασίες και χαρακτηρισμούς. Ήταν τα πρωτορεμπέτικα, τα μουρμούρικα, τα αρχοντορεμπέτικα, τα χασικλίδικα, τα απαγορευμένα. Mιλούν για τα βάσανα και τις ελπίδες του λαού, για τον πόνο του έρωτα χωρίς ανταπόκριση, για την προσφυγιά και τον ξεριζωμό από τις χαμένες πατρίδες, για κοινωνικοιστορικά γεγονότα της εποχής κλπ.

Όλος ο ελληνικός λαϊκός πολιτισμός έχει αποτυπωθεί στους στίχους και την μουσική αυτών των τραγουδιών. Τα ρεμπέτικα για αρκετά χρόνια τα περιφρονούσαν σαν είδος μουσικής και βρίσκονταν στο περιθώριο, καθώς τα συνέδεαν με τους κουτσαβάκηδες, τα ναρκωτικά-χασικλίκια, τους ρεμπέτες, αλήτες, μάγκες, πόρνες, φυλακισμένους, συμμορίτες και καταδιωκόμενους. Πάρα την καταδίωξη από την εξουσία το ρεμπέτικο τραγούδι γνώρισε μεγάλες δόξες ως την δεκαετία του 1960. Εκείνη την εποχή οι ρεμπέτες έπαιζαν μουσική από νωρίς το απόγευμα και όχι νύχτα. Ως το 1970 κανένας συγγραφέας δεν είχε ασχοληθεί με τα ρεμπέτικα τραγούδια γιατί τα θεωρούσαν ως κάτι του υποκόσμου, αφού συνδέονταν με τα ναρκωτικά και τα κακόφημα στέκια κι έτσι πολλοί τα περιφρονούσαν. Ο Ηλίας Πετρόπουλος ήταν απ΄τους πρώτους που προσπάθησαν να αναδείξουν και να παρουσιάσουν την λαμπρή αυτή μουσική κληρονομιά μας ''από μέσα''. Η λογοκρισία και η απαγόρευση των τραγουδιών αυτών όμως καλά κρατούσε. Ακόμα και όταν ο Η.Π. εξέδωσε το βιβλίο του ''Τα ρεμπέτικα τραγούδια'' με δικά του έξοδα την εποχή της δικτατορίας, είχε ως αποτέλεσμα να φυλακιστεί για πέντε μήνες και να πάρει διαζύγιο. Παρά λοιπόν όλον αυτό το πόλεμο που υπέστησε το Ρεμπέτικο, κατάφερε να διασωθεί, να μεταδοθεί καινα  είναι ιδιαίτερα αγαπητό στον κόσμο κάθε ηλικίας.

Εν κατακλείδι, το βιβλίο αυτό είναι μια σημαντική παρακαταθήκη στην ιστορία του Ρεμπέτικου τραγουδιού, μια πολύτιμη πνευματική και ιστορική κληρονομιά που οφείλουμε να σεβαστούμε, να διαφυλάξουμε και φυσικά να μεταδόσουμε και στις επόμενες γενιές. Ένα εύστοχο, περιεκτικό, εγχειρίδιο υψηλής καλλιτεχνίας της Ρεμπέτικης ιδεολογίας και ιστορίας. Ένα πολυεπίπεδο ανατρεπτικό πόνημα, για τα μουσικά μνημεία του πολιτισμού μας, που όλοι πρέπει να έχετε στην βιβλιοθήκη σας. 

---

Σημείωση από το οπισθόφυλλο του βιβλίου:

Ως μουσικό ιδίωμα η σμυρναίικη μουσική την περίοδο της μεγάλης της άνθησης, από το 1850 και μέχρι το 1922, επηρεάζει σημαντικά τόσο τα νησιά του Αιγαίου Πελάγους όσο και τις μεγάλες πόλεις της ηπειρωτικής Ελλάδας. Είναι ενταγμένη στον ευρύτερο χώρο της Ανατολικής Μεσογείου, που εκτείνεται από τα Βαλκάνια μέχρι τη Μέση Ανατολή και είναι γεγονός, ότι περιέχει σημαντικά δάνεια τόσο από την Ανατολή, όσο και από τη δυτική Ευρώπη. Χαρακτηριστικό είναι ότι πολλές ομάδες μουσικών και τραγουδιστών από διάφορες εθνότητες (Έλληνες, Τούρκοι, Αρμένιοι, Εβραίοι, Άραβες, και Ευρωπαίοι) δημιούργησαν μέσα από ζυμώσεις και ανταλλαγές, στη διάρκεια 70 χρόνων και πλέον, ίσως το σπουδαιότερο και χαρακτηριστικότερο ελληνικό μουσικό ιδίωμα, που ονομάστηκε «σμυρναίικο» τραγούδι.
---

 ΝΙΚΟΣ ΠΑΠΑΚΩΣΤΑΣ ‐ ΒΙΟΓΡΑΦΙΚΟ

Ο Νίκος Παπακώστας κατάγεται από την ορεινή Σκουληκαριά της Άρτας και μεγάλωσε στην Αθήνα. Το βασικό όργανο του είναι η κιθάρα και έχει συνεργαστεί σε παλιές η πρόσφατες συναυλίες η δισκογραφικά με πολλούς έλληνες και ξένους καλλιτέχνες, όπως η Χάρις Αλέξιου, η Ελένη Βιτάλη, η Άννα Βίσση, ο Γιώργος Ζωγράφος, η Γιώτα Λύδια, ο Μιχάλης Δημητριάδης, η Νάντια Καραγιάννη, ο Αλέξανδρος Χατζής, η Μαρία Σουλτάτου, η Καλλιόπη Βέττα, ο Μίλτος Πασχαλίδης, ο Μπάμπης Στόκας, ο Franco Simone, η Iva Zannichi και οι Nomadi από την Ιταλία, o Αlex Busanel από τη Γαλλία, οι Africa Moyo από το Κογκό, οι Guaragniaum και η Maria Moramarco από τα ελληνόφωνα χώρια της Κάτω Ιταλίας κ.α. Η μουσική του κινείται σε ευρύτατα επίπεδα. Από την παραδοσιακή ελληνική μουσική μέχρι τη τζαζ και το μπλουζ και χαρακτηριστικό του είναι το εντελώς διαφορετικό ύφος και
χρώμα σε κάθε νέα του δουλειά. Έχει γράψει μουσική για θεατρικά έργα, ταινίες μικρού μήκους και ντοκιμαντέρ, ενώ έχει δώσει συναυλίες σε πολλές ευρωπαϊκές χώρες.
Είναι μέλος των Ενώσεων Σύνθετων και Στιχουργών της Γαλλίας και της Ιταλίας, καθώς και πολλών οργανώσεων της παγκόσμιας ανεξάρτητης μουσικής σκηνής. Για πολλά χρόνια ήταν υπεύθυνος του Πολιτιστικού Τμήματος της Παγκόσμιας Ομοσπονδίας Ανεξάρτητων Παραγωγών Δισκογραφίας (F . I . P . I .) για όλο τον κόσμο , ενώ τώρα είναι γενικός Γραμματέας της Ένωσης Μουσικοσυνθετών και Στιχουργών Ελλάδας, ΕΜΣΕ.

Ελληνική και ξένη δισκογραφία
Φεύγουν οι ώρες
Ο πρώτος δίσκος του, στις αρχές της δεκαετίας του '80.
Ταξίδια και όνειρα
Μια μουσική περιήγηση στο χώρο της λαϊκής μπαλάντας με το Μιχάλη Δημητριάδη, τη Χρυσούλα Σταύρου, τη Φαίη Μάτσου, το Χρήστο Αγραφιώτη και τον Βαγγέλη Κονιτόπουλο.
13 Ροκ Ιστορίες
Δισκογραφική συνεργασία Νίκου Παπακώστα και Αλέξανδρου Χατζή. Ο δίσκος αυτός, χωρίς να έχει ιδιαίτερη εμπορική επιτυχία, παίρνει θαυμάσιες κριτικές και χαρακτηρίζεται σαν ένας από τους καλύτερους δίσκους της ανεξάρτητης μουσικής σκηνής.
Balkan
Κορυφαία δισκογραφική στιγμή στην πορεία του συνθέτη, του ανοίγει τις πόρτες στην παγκόσμια δισκογραφία, αφού εκδίδεται σε πολλές χώρες του κόσμου και χαρακτηρίζεται σαν δίσκος αναφοράς στην παγκόσμια μουσική σκηνή. Τραγουδούν η Νάντια Καραγιάννη και ο Αλέξανδρος Χατζής, ενώ καθοριστική είναι η συμμετοχή των Χάλκινων της Γουμένισσας και του Βούλγαρου Ιvan Kostof στα παραδοσιακά πνευστά.
La citta del sole
Πρώτη δισκογραφική συνεργασία με τον κορυφαίο Ιταλό τραγουδιστή Franco Simone και την μεγάλη κύρια του ιταλικού τραγουδιού Iva Zannichi (ήταν η πρώτη
που έκανε γνωστά στην Ευρώπη τα τραγούδια του Μίκη Θεοδωράκη). Ο δίσκος αυτός χαρακτηρίζεται σαν η καλύτερη διεθνής δισκογραφική συνεργασία της χρονιάς, οδηγεί ‐μαζί με τον Franco Simone ‐ στην κατάκτηση του Μεγάλου Βραβείου για τον Πολιτισμό και την Μουσική Wam 2000 και γίνεται αφορμή για την πρώτη συνεργασία του συνθέτη με τη Warner.
Παρά θιν αλός
Ένα μουσικό ταξίδι στο Αιγαίο με σολίστ το Νικόλα Χατζόπουλο. Στο δίσκο αυτό ο Νίκος Παπακώστας κάνει την ενορχήστρωση χρησιμοποιώντας έντεχνη ορχήστρα, για να προβάλει τη μαγεία της αιγαιοπελαγίτικης μουσικής.
Quatrifoglium
Συμμετέχει στο δίσκο Quatrifoglium του συγκροτήματος Guaragniaum από την Κάτω Ιταλία. Ο δίσκος αυτός γράφτηκε για τις ανάγκες της ταινίας Nonholatesta του τιμημένου με Oscar Ιταλού σκηνοθέτη Hermano Olmi . Η ταινία απέσπασε διθυραμβικές κριτικές και βραβεύτηκε στο Φεστιβάλ Κινηματογράφου της Βενετίας.
Terra Humana
Ειδική έκδοση του Balkan για όλο τον κόσμο από τη γαλλική SunsetFrance.
Eliopolis
Ειδική έκδοση του La citta del sole για όλο τον κόσμο από τη Warner.
Mediterraneo
Μια εξαιρετικά δύσκολη προσπάθεια προβολής της ελληνικής παραδοσιακής μουσικής μέσα από την σύγχρονη αντίληψη και με χρήση της ηλεκτρονικής μουσικής τεχνολογίας.
Freedom
Μια μοναδική συνεργασία με το αφρικάνικο γκρουπ AfricaMoyo.
The secret side
Ορχηστρικός δίσκος, από την ιταλική δισκογραφική εταιρεία GudyMusic, που παραμένει στα charts για περισσότερο από είκοσι εβδομάδες, ενώ κατακτά την
πρώτη θέση για πέντε εβδομάδες.
Let 's dance with the Lucky Band
Δίσκος από την BusyMusic στη Γαλλία, που προκύπτει από τη συνεργασία του Νίκου Παπακώστα με το Βέλγο σύνθετη και τραγουδιστή Alex Busanel για τις ανάγκες
ταινιών κινουμένων σχεδίων.
Mediterranean Spirits and Sounds
Δισκογραφική δουλειά του συνθέτη για τις ανάγκες του μουσικού περιοδικού NewAge στην Ιταλία.
ΜΥΣΤΙΚΟΣ ΕΣΠΕΡΙΝΟΣ
Συνεργασία του συνθέτη με την Μαρία Σουλτάτου
ΣΤΟΥΣ ΔΡΟΜΟΥΣ ΤΟΥ ΔΙΟΝΥΣΟΥ
Τελευταία δισκογραφική δουλειά του συνθέτη με την Καλλιόπη Βέττα για την Warner.
Συμμετοχή σε διεθνείς δισκογραφικές συλλογές:
RueBalzac

Του κορυφαίου γάλλου τραγουδιστή Johnny Haliday, μαζί με τους Ray Charles, John Lee Hooker, Willie Nelson, Kenny Rodgers, Franky Lane κ.α.

NewMorning
Του πλέον έγκυρου περιοδικού στο χώρο της παγκόσμιας έντεχνης μουσικής NewAge, μαζί με τους David Scott, Wayne Gratz κ.α.
Collezione2002
Συλλογή των σαράντα καλύτερων τραγουδιών της χρονιάς από την Ομοσπονδία Εταιρειών Δίσκων της Ιταλίας, όπου συμπεριλαμβάνονται τρία τραγούδια του.
Karma
Συλλογή από τα καλύτερα ethnic μουσικά κομμάτια της παγκόσμιας μουσικήςσκηνής, με συμμετοχή κορυφαίων ονομάτων από τις πέντε ηπείρους.
Anthologie
Συλλογή των καλύτερων τραγουδιών του Ιταλού τραγουδιστή Franco Simone. Μια ειδική έκδοση της Warner για τη Λατινική Αμερική.

Βραβεύσεις:
Το 2000 στο Παγκόσμιο Μουσικό Φεστιβάλ των Βρυξελλών Viva Musica βραβεύεται με το Μεγάλο Βραβείο για τον Πολιτισμό και την Μουσική Wam 2000
Το 2003, στις Κάννες, βραβεύεται από την Παγκόσμια Ομοσπονδία Ανεξάρτητων Δισκογραφικών Εταιρειών ( F . I . P . I .), για την προσφορά του στη μουσική και για
τον αγώνα του για την προστασία των δικαιωμάτων των ανεξάρτητων καλλιτεχνών. Το 2004 βραβεύεται με το Μεγάλο Διεθνές Βραβείο από την Ακαδημία Κορφιάτικων Βραβείων στη Λυρική Σκηνή στην Αθήνα, για το σύνολο του έργου του και την διεθνή του πορεία. Το 2009 βραβεύεται για την προσφορά του στον πολιτισμό από την Ομοσπονδία Ραδοβιζινών Άρτας.
Το 2010 βραβεύεται από την NATIONAL ACADEMY OF MUSIC των Ηνωμένων Πολιτειών Αμερικής για το έργο του REQUIEM MEDITERRANEO.