Συνέντευξη του Δημήτρη Σούκουλη στο θεατρο.gr με αφορμή την κυκλοφορία του νέου του βιβλίου «Εννέα μήνες στη φορμόλη» από τις εκδόσεις Ρώμη.

1) Καλησπέρα σας, κύριε Σούκουλη και καλωσορίσατε στην σελίδα μας.

α) Θα θέλαμε να ξεκινήσουμε τη συνέντευξη μας, με έναν ευφάνταστο τρόπο, ώστε να σας γνωρίσουν καλύτερα οι αναγνώστες μας.
Ας πιάσουμε το νήμα της ζωή σας από την αρχή, ας το ξετυλίξουμε μαζί. Περιγράψτε μας αν θέλετε τη ζωή του Δημήτρη με μια σύντομη ιστορία, σαν ένα μικρό παραμύθι. Πότε και πού γεννηθήκατε; Τι σας παρακίνησε να ασχοληθείτε με τη συγγραφή και συγκεκριμένα με το θεατρικό έργο;

Πρώτα απ’ όλα θα ήθελα να σας ευχαριστήσω για τη φιλοξενία στο ηλεκτρονικό περιοδικό σας. Ποτέ μου δεν ήμουν καλός στις σύντομες ιστορίες, στις περιλήψεις, στο “ζουμί”, στις κατακλείδες, στα συμπεράσματα. Οι γραφές μου, αυτές που έχουν φιλοξενηθεί ως ποιήματα ή διήγηματα σε ηλεκτρονικά λογοτεχνικά περιοδικά (Bibliothèque, Στάχτες, Ποιείν, Animartists) ή σε έντυπες ανθολογίες ποίησης (Ανθολογία ποίησης εκδόσεις Όστρια 2017, DiP Generation, εκδόσεις Μανδραγόρας 2020), ακόμα και το “Σκουληκοσύννεφο”, ένα παραμύθι για μεγάλους που βγήκε το 2018 από τις εκδόσεις Θερμαϊκός, “υποφέρουν” από μία περίεργη νόσο, τη “νόσο της παράθεσης”, ένα σύνδρομο που αφήνει τις ιδιότητες, τις αποχρώσεις των συναισθημάτων, των σκέψεων, των διακριτών σημείων των στοιχείων των ψυχοσυνθέσεων, καθώς αυτές μεταβάλλονται, να εξακολουθούν να υπάρχουν, να υφίστανται, να ισορροπούν, χωρίς όμως απαραίτητα να βρίσκουν κοινό βαρύκεντρο. Οι ήρωές μου - εδώ πρέπει να προσθέσω πως λατρεύω τους αντιήρωες με τους οποίους ταυτίζομαι ενώ αντίθετα οι ήρωες δεν μου εμπνέουν καμία εμπιστοσύνη - οι “ήρωες μου”, λοιπόν, σε τρίτο ή πρώτο πρόσωπο, ζουν ανάμεσα σε παρενθέσεις. Οι υπάρξεις τους, χωρίς να το επιθυμούν, συνθλίβονται μέσα σε αγκύλες. Αφηγούνται παρενθετικά, παράλληλα, διστάζουν, εγκαταλείπουν και εγκαταλείπονται, διακατέχονται από μία τάση φυγής, της οποίας, τώρα που το σκέφτομαι, ίσως η αιτία να βρίσκεται στην δειλία, στο φόβο να αντιμετωπίσουν τα κάτοπτρα από τα οποία περιβάλλονται. Οι χαρακτήρες, το Εγώ της αφήγησης, στρουθοκαμιλίζουν καταπίνοντας συγκοπτόμενες ανάσες. Δύσκολο να επιλυθεί το δράμα τους και γι' αυτό το λόγο προτιμούν να μένουν μετέωροι, αφήνοντας δεσμευτικά ενέχυρα αλλά συμβαίνει να μην επιστρέφουν για τον τελικό διακανονισμό αφήνοντας εκκρεμότητες και λογαριασμούς ανοιχτούς. Ακόμα και η συγγραφή και το θεατρικό έργο γεννιούνται μέσα σε μία παρένθεση, κυοφορούνται σε μία και ξωκύλλουν σε άλλη. Ακόμα και αυτή μου η ιδιότητα, ως συγγραφέας, αποτελεί μία παρένθεση της προσωπικής μου ζωής, ως καλλιτέχνης, ως διηγηματογράφος, ως ποιητής, ως κολαζίστας. Είπατε να περιγράψω τη ζωή μου ως παραμύθι. Αν και είμαι αρκετά δημιουργικός, ώστε να γράφω παραμύθια και είναι ίσως μία από τις στιγμές που ξαναβρίσκω το παιδί μέσα μου, δεν θα ήξερα πως να με τοποθετήσω σε αυτό το λογοτεχνικό είδος. Τα παραμύθια στο τέλος τους κλείνουν με διδάγματα κι εγώ ακόμα δεν έχω καταλάβει τι θα ήθελε να μου διδάξει η ζωή, σε τι να με οδηγήσει και από τι να με αποτρέψει. Απομένει ως επίγευση πως κάτι πάντα μου ξεφεύγει. Βλέποντάς με ως ένας τρίτος και σε απόσταση χρόνου θα έλεγα πως ο Δημήτρης Σούκουλης γεννήθηκε το 1973 στο Περιγιάλι Κορινθίας, σπούδασε κλασική φιλολογία στο πανεπιστήμιο του Λέτσε, ζει στη Ραβέννα και εργάζεται ως καθηγητής μέσης εκπαίδευσης. Ονειρεύεται πολύ και πιστεύει πως τίποτα δεν γίνεται τυχαία, ασχολείται με το collage και τον προηγούμενο χρόνο ανακάλυψε το θέατρο ως ερασιτέχνης ηθοποιός μιας θεατρικής ομάδας στη Μπολόνια.

β) Ασχολείστε, επίσης, με το αναλογικό κολάζ με έργα σας να έχουν εκτεθεί στην Ελλάδα και στο εξωτερικό. Θα θέλατε να μας πείτε λίγα λόγια γι' αυτό;

Η ενασχόλησή μου με το αναλογικό (paper on paper) collage συμβολικού χαρακτήρα ξεκίνησε το 2017, έτος το οποίο αποτελεί προσωπικό ορόσημο για διάφορους λόγους για τους οποίους, επιτρέψτε μου, δεν θα ήθελα να αναφερθώ. Εδώ ακριβώς να κάνω μία άλλη παρένθεση. Δεν έχω σπουδάσει Καλών Τεχνών ή παρακολουθήσει σεμινάρια ή μαθήματα εικαστικών. Η γενεσιουργός αιτία της τέχνης ίσως ακόμα και του έρωτα, πιστεύω πως είναι η παρατήρηση. Εν αρχή ην η Παρατήρηση, λοιπόν, η ψηλάφηση των αμυχών, των εξογκωμάτων, των γωνιών, ώσπου να αποκτηθεί εξοικείωση με το σώμα, με το κορμί, όσον αφορά τον έρωτα, με την τεχνική, με τον ποιητικό λόγο του εικαστικού έργου, όσον αφορά τα κολάζ. Το collage γεννιέται από την παρατήρηση έργων άλλων καλλιτεχνών και σε αρκετά ώριμη ηλικία.
Σε κάθε collage, οι συνθέσεις δημιουργούν μια αλληλουχία από “στιγμές”, από σύμβολα, τα οποία δημιουργούν άξονες αφήγησης, διήγησης. Η διαδικασία της σύνθεσης είναι αντίθετη προς την τέχνη της γραφής, καθώς δεν υπάρχει ένα καναβάτσο, μια ιδέα, μια δομή για τη σύνθεση. Ο συμβολισμός αποκαλύπτεται στο πέρας της διαδικασίας της σύνθεσης. Κάθε έργο κλείνει τον κύκλο του με έναν τίτλο, ο οποίος θυμίζει ένα ενσταντανέ σε φωτογραφικό φακό ή μια ατάκα ενός προσώπου μιας θεατρικής πράξης σε μονόλογο ή σε στιχομυθία. Η σχέση με το θέατρο είναι εμφανής και με βάση αυτή τη σχέση γεννιούνται και τα κολάζ εμπνευσμένα από χωρία του θεατρικού. Αφενός αυτή η σειρά κολάζ έχει σκοπό την προώθηση του βιβλίου στα social networks, αφετέρου τη μελλοντική δημιουργία μιας έκθεσης με κοινή θεματική. Το θέατρο, λοιπόν, συναντά το κολάζ, την εικαστική τέχνη, δημιουργώντας αντανακλάσεις, φωτοσκιάσεις και εκλείψεις, στιγμιαίες εκλάμψεις στη ψυχοσύνθεση και στη διάθεση των χαρακτήρων.
Προς το παρόν έχω συμμετάσχει σε συλλογικές εκθέσεις στην Αυστρία (WestLicht. Schauplatz für Fotografie, Βιέννη 2021), στην Ελλάδα (Sozopolis, Αθήνα 2021-22) και στην Ιταλία (Biennale del Mare 2022, Ρίμινι) ενώ σύντομα ένα collage πρόκειται να εκτεθεί στην Τουρκία στη Σχολή Καλών Τεχνών του Ικονίου.

Για τα collage θα σας παραπέμψω στο portfolio μου “The Original No Sense Paper Collage”.

2) α) Οι «Εννέα μήνες στη φορμόλη» (Εκδόσεις Ρώμη, 2022) είναι το νέο θεατρικό σας έργο.
Θα μας πείτε λίγα λόγια γι αυτό;
β) Που διαδραματίζεται το έργο;
γ) Θα θέλατε να μας συστήσετε τους ήρωες του έργου;

Οι “Εννέα μήνες στη φορμόλη”, το θεατρικό, αποτελεί το πρώτο μέρος μιας ευρύτερης συγγραφικής προσπάθειας ενώ το δεύτερο μέρος, το οποίο δεν έχει πάρει ακόμα το δρόμο του τυπογραφείου, αποτελείται από ποιήματα δύο πυρήνων ίδιας θεματικής με το θεατρικό αλλά διαφορετικής έντασης, καθώς γράφτηκαν σε απόσταση και η δραματικότητα του πρώτου πυρήνα έχει μεταβληθεί σε αυτογνωσία, σε μια σχεδόν νιχιλιστική και πεσσιμιστική αντιμετώπιση της ύπαρξης.
Το θεατρικό έργο κινείται σε διαφορετικούς άξονες, το έλκουν συνιστώσες και δεν έχει ένα μοναδικό βαρύκεντρο, κινείται ανάμεσα στην εξουδετέρωση του ερωτικού πάθους από την αναμονή για ανταπόκριση, τον ενδοιασμό που γεννά η φυγή έως και την διαστρέβλωση της πραγματικότητας που δημιουργεί η ανάγκη για να νιώσει κάποιος ερωτευμένος και αποδεκτός.
Η υπόθεση του έργου, σε τρεις πράξεις, διαδραματίζεται σε μία γκαρσονιέρα ενός τουριστικού θέρετρου, κατά τη διάρκεια μιας πρώιμης άνοιξης. Είναι ο τόπος της συνάντησης του Άντρα, ενός άντρα γύρω στα 45 του χρόνια με τον Νεαρό, τον νεαρό εραστή του. Είναι ο χωροχρόνος για την εκκίνηση μιας ερωτικής ιστορίας, η οποία μετατοπίζεται όχι στο μέλλον αλλά στο παρελθόν. Τα πρόσωπα δεν φέρουν όνομα και κινούνται στην πλήρη ανωνυμία. Εμφανίζονται ο Άντρας, ο Νεαρός, η Οικονόμος και η Υπηρέτρια και αποτελούν τα κάτοπτρα της δικής μας ύπαρξης, των φόβων μας, των προσδοκιών μας, των ενδοιασμών και των εσφαλμένων εκτιμήσεων.

3) α) Τι συμβολίζει η εγκατάλειψη του διαμερίσματος από τον Άνδρα;
β) Γιατί επιλέξατε ο Νεαρός να είναι βουβό πρόσωπο;
γ) Η οικονόμος είναι αυτή που τελικά βοηθά τον Άνδρα να πάρει την απόφαση του να εγκαταλείψει το διαμέρισμα;
δ) Ποια είναι η υπηρέτρια και πως συνδέεται με τους δύο άντρες;

Το διαμέρισμα στο οποίο λαμβάνει μέρος η σκηνική δράση είναι ένας συμβολικός χώρος. Δεν εγκαταλείπεται ποτέ ούτε από τον Άνδρα ούτε από τις γυναικείες φιγούρες που τον συνοδεύουν. Ο χώρος των πράξεων της τραγικής ύπαρξης δεν είναι ένα τουριστικό κατάλυμα, στο οποίο ο Άνδρας εισέρχεται εύελπις, ερωτευμένος, τροπαιοφόρος, αντίθετα δεν έχει ποτέ μετακομίσει από αυτό. Εκεί ζούσε κι εκεί συνεχίζει να ζει αντιμετωπίζοντας τον μεγαλύτερο εφιάλτη: την αυτογνωσία. Το παρελθόν του μεταγγίζεται ως ένα συγκοινωνούν δοχείο στο παρόν του. Δεν γνωρίζουμε το μέλλον του. Ο ήρωας ζει, όπως προηγουμένως ανάφερα σε μια παρένθεση και αυτή ακριβώς χρονικά αναπαρίσταται στη σκηνή.
Ο Νεαρός είναι αμέτοχος στα διαλογικά μέρη. Αντιδρά αλλά ως καταλύτης, ώστε οι εσωτερικές διακυμάνσεις του ψυχισμού και της διάθεσης του Άνδρα να τον αποβάλλουν ως μία πρόωρη απόρριψη νεογνού μιας μακρόχρονης κύησης ώσπου να έρθει αντιμέτωπος με μία απόλυτη προσωπική αλήθεια που έκρυβε καταπιέζοντάς την. Ο Νεαρός είναι, λοιπόν, απών και αυτή του η ιδιότητα αποτελεί έναν από τους λόγους που αντικαθίσταται στην τρίτη πράξη από μία ανδρική κούκλα βιτρίνας.
Η Οικονόμος όπως και η Υπηρέτρια, λιγότερο δογματική και απόλυτη, πιο γήινη και ανθρώπινη, είναι σχεδόν ο ίδιος χαρακτήρας, καθώς αλληλοσυμπληρώνονται είναι οι μορμόνες αδελφές του εξωφύλλου, κολάζ που είχε φιλοτεχνήσει η Νόπη Φουντουκίδου με τίτλο “I have no name” - σύμπτωση ή νομοτελειακή προοικονομία ; - και ταίριαξαν απόλυτα με τους δύο χαρακτήρες. (Νόπη, σε ευχαριστώ και σε αγαπώ πολύ.) Η Οικονόμος όπως και η Υπηρέτρια είναι οι εσωτερικές φωνές σε ένα περιβάλλοντα χώρο στον οποίο περιφέρεται ο Άνδρας. Ακόμα και τα διαλογικά μέρη πρέπει να αντιμετωπίζονται και να ερμηνεύονται ως μονόλογοι του κυρίως δρώντος προσώπου. Είναι οι προεκτάσεις μας με τις οποίες ψηλαφούμε τον κόσμο. Ουδέτερες αυτές τους προσδίδουμε το χαρακτηριστικό του σφάλματος, καθώς μορφοποιούν τον κόσμο μας ανάλογα με τις προσδοκίες και τους φόβους μας.

4) Ποια ήταν η μεγαλύτερη πρόκληση ή δυσκολία που αντιμετωπίσατε κατά τη διάρκεια της συγγραφής του βιβλίου σας;

Η εξισορρόπηση των κοσμικών δυνάμεων, η επίλυση μιας κατάρας που πλανιόταν καιρό πάνω από τους ώμους μας, ο αναθεματισμός του προδομένου, η εξουδετέρωση του άδικου “μιας ιστορίας που δεν ευόδωσε”, καθώς το θεατρικό, αν και κινείται σε διαφορετικούς άξονες, έχει ως αφετηρία μια προσωπική εμπειρία. Η ιταλική έκδοση θα φέρει, μεταφυσικά εννοώ, τη λύτρωση του καθενός. Οι “Εννέα μήνες στη φορμόλη” γεννιούνται ως ποιητική πρόζα, τουλάχιστον η πρώτη και η δεύτερη πράξη ενώ η τρίτη, στα τρία χρόνια της συγγραφής, ξαναγράφεται καθώς αλλάζει η δομή της με την εισαγωγή νέων στοιχείων. Ξέρετε, είναι η πρώτη φορά που έρχομαι αντιμέτωπος με τη συγγραφή θεατρικού έργου. Στις γραφές μου δεν ακολουθώ συνταγές, κανόνες, τεχνικές ή τάσεις. Προτιμώ να ανακαλύπτω εκ των “ων συνετέθη τον κόσμο”, την πρωτόλεια ύλη του, την πρωτόγονη αίσθηση. Δε γνωρίζω για ποιο λόγο αλλά κάθε φορά που έπιανα το κείμενο δεν μπορούσα να “χτυπήσω” πέρα από 150 λέξεις. Έπειτα ο εφιάλτης της διόρθωσης για να πάρει το κείμενο την τελική του μορφή. Ήταν δύσκολος τοκετός. Κατά τη διάρκεια της συγγραφής της τρίτης πράξης και της διόρθωσης συνολικά του κειμένου δημοσίευα στο blog μου τα “Συνοδευτικά σημειώματα μιας θεατρικής απόπειρας”, ένα είδος λογοτεχνίζοντος ημερολογίου.
Η μεγαλύτερη ίσως πρόκληση είναι ότι με την μετάφρασή του στα ιταλικά έρχομαι ξανα σε επαφή με οικεία κακά που θα ήθελα να τα αφήσω στη λήθη. Η Φορμόλη μου προκαλεί, ακόμα και τώρα, πόνο.

5) Ποιο μήνυμα θέλατε να περάσετε στους αναγνώστες σας;

Ειλικρινά, δεν θα ήξερα τι να απαντήσω. Ο καθένας χτίζει την δική του αλήθεια και σε αυτή, δυστυχώς, εγκλωβίζεται. Οι “Εννέα μήνες στη φορμόλη” δε φέρνουν διδάγματα, δόγματα, περιγράφουν απλά μία κατάσταση in media res. Ούτε ο συγγραφέας τους, ούτε πολύ περισσότερο ο θεατής ή ο αναγνώστης δύνανται να προδιαγράψουν τις μελλοντικές τροχιές του πρωταγωνιστή, όταν κλείσουν οι κουίντες.
Σε ένα έργο χωρίς να έχει επέλθει ένα τέλος τα πρόσωπα, ίσως σε μία άλλη διάσταση, θα συνεχίσουν να κινούνται στην σκακιέρα της ζωής τους. Με το έργο ο αποδέκτης γίνεται μάρτυρας της μεταβολής του Άνδρα από μία κατάσταση σε μία άλλη, σε μία νέα αλήθεια που δεν μπορεί να αγνοηθεί.
Ίσως η μοναδική διδαχή που θα μπορούσα να στήσω μπροστά σας είναι πόσο επικίνδυνη μπορεί να αποβεί η ανάγκη να νιώσει κανείς σαρκικά ή συναισθηματικά αποδεκτός, ποθητός κι αγαπημένος.

6) Ποια είναι τα δικά σας αγαπημένα βιβλία; Ποιοι είναι οι αγαπημένοι Έλληνες και ξένοι συγγραφείς και πως επηρέασαν το έργο σας;

Δεν πιστεύω πως υπάρχουν εμφανείς επιδράσεις στο έργο μου από άλλους λογοτέχνες. Όσα έργα προς το παρόν ετοιμάζονται και είναι στα σκαριά της συγγραφής δεν έχουν κάποια σημεία που να συγκλίνουν με δημιουργήματα άλλων καλλιτεχνών, τουλάχιστον συνειδητά. Φυσικά, παραμένει το ενδεχόμενο της έμμεσης επιρροής αλλά δεν είμαι σε θέση να τη διακρίνω. Ωστόσο, πάντα με συγκινούσαν το ύφος της γραφής και τα μηνύματα που περνούσαν θεατρικά έργα, κυρίως ξένων δραματουργών, όπως του Ίψεν, Μπέκετ, Γουίλιαμς για να αναφέρω επιγραμματικά κάποιους.

7) Πώς βιώσατε και βιώνετε την όλη κατάσταση με τον Covid-19; Θα θέλατε να μας πείτε τους τρόπους με τους οποίους ''χρωματίζατε'' την καθημερινότητα σας κατά την διάρκεια της καραντίνας;

Η πρώτη εβδομάδα της πανδημίας με βρήκε στην Ιταλία να ολοκληρώνω το έργο, την τρίτη πράξη. Η προσωρινή παύση από τις εργασιακές μου υποχρεώσεις ως καθηγητής μου προσφέρει τη δυνατότητα να απομονωθώ και συγκεντρωθώ αποκλειστικά στη συγγραφή. Ήμουν ευχαριστημένος όπως κάποιος που αγνοεί τον κίνδυνο που παραμονεύει, όπως ένας άσκεφτος ή αφελής. Σε λίγες μέρες τα πράγματα άλλαξαν και ο αόρατος κίνδυνος έγινε πιο ορατός. Απαγορεύσεις, στιγμιότυπα του θανάτου από τα ιταλικά ΜΜΕ, εγκλεισμός, φόβος, άνθρωποι μονάδες, αδυναμία εξωτερίκευσης των συναισθημάτων που διακατέχουν τον άνθρωπο, όταν κάτι που του παρουσιάζεται, ξεπερνά την λογική.
Δεν έγραφα αλλά έκανα collage. Ασχολούμουν περισσότερο με την εργασία μου και με τους μαθητές μου. Δεν θα ήθελα να επιστρέψει ξανά αυτή η εποχή, εννοώ τον πρώτο χρόνο της πανδημίας.

8) α)Πέρα από την κυκλοφορία του νέου σας βιβλίου, υπάρχουν και άλλα άμεσα σχέδια για την φετινή χρονιά; Έχετε ήδη κάποιο επόμενο βιβλίο στο μυαλό σας;
β)Με ποιο τρόπο μπορεί να επικοινωνήσει μαζί σας το αναγνωστικό σας κοινό;

Ώς άμεσα σχέδια για το 2023 έχω θέσει την έκδοση του δεύτερου μέρους του έργου της Φορμόλης και την ιταλική έκδοση του θεατρικού έργου, δηλαδή του πρώτου μέρους.
Το αναγνωστικό κοινό μπορεί να με βρει στα social στα οποία συγκεντρώνονται αναρτήσεις, κριτικές και collage στο Facebook: @9minesFormoli και στο Instagram: @9_mines_sti_formoli ή να επισκεφθεί τα blog μου

Λέξεις Φυγόκεντρες - No Sense Words
The Original No Sense Paper Collage

9) Θα θέλαμε να κλείσουμε με κάτι που θέλετε εσείς να πείτε για το Θέατρο.gr.

Θεωρώ πως είναι μία πολύ θετική εμπειρία η προβολή του έργου μου μέσα από το ηλεκτρονικό περιοδικό σας, το οποίο προάγει το θέατρο και αποτελεί ένα δίαυλο επικοινωνίας και ανταλλαγής απόψεων και τάσεων για όλους όσοι ασχολούνται με τα θεατρικά δρώμενα. Εύχομαι αυτή η προσπάθεια να έχει την αναγνωρισιμότητα που της αξίζει.

Το δελτίο τύπου του βιβλίου μπορείτε να διαβάσετε κι εδώ.