Συνέντευξη της Χρυσάνθης Κορνηλίου με αφορμή την παράσταση ‘’Φάουστ‘’ στο Πολυχώρο Πολιτισμού Διέλευσις.

Πρωτοσυνάντησα την Χρυσάνθη πριν από μερικά χρόνια στο πολυχώρο Διέλευσις στη Κυψέλη, ένα ιδιαίτερο, φιλόξενο και ζεστό καλλιτεχνικό στέκι. Πίνακες και βιβλία υπήρχαν παντού, δυο πράγματα που αγαπά πολύ και η ίδια η καλλιτέχνις. Ήπιαμε ένα ζεστό αφέψημα, μιλήσαμε για το θέατρο και τις τέχνες.
Πέρασαν αρκετά χρόνια και οι δρόμοι μας διασταυρώθηκαν ξανά.
Αυτή τη φορά βρεθήκαμε για να μιλήσουμε για τον Φάουστ του Γκαίτε, την νέα παράσταση που σκηνοθετεί αυτήν την περίοδο στο πολυχώρο Διέλευσις. Η Χρυσάνθη με εντυπωσίασε με τις γνώσεις και την καλλιέργεια της σε γενικό επίπεδο. Είναι από τους πιο βαθιά σκεπτόμενους και καλλιεργημένους ανθρώπους που έχω γνωρίσει, με κέρδισε από την πρώτη στιγμή. Απολαύστε την!

1) Καλησπέρα σας, κυρία Κορνηλίου και καλωσορίσατε στην σελίδα μας. Πόσο μεγάλη είναι η χαρά μου, να συναντιόμαστε ξανά. Η πορεία σας στα θεατρικά δρώμενα της χώρας είναι μακρά και αξιόλογη. Μιλήστε μας για αυτήν, για τις σπουδές σας, ή για ο,τιδήποτε άλλο νιώθετε πραγματικά υπερήφανη. Πως δημιουργήθηκε ο Πολυχώρος Πολιτισμού Διέλευσις;

Τελείωσα τη σχολή του Εθνικού Θεάτρου το 1974. Είχα την τύχη να φοιτήσω δίπλα σε αξιόλογους δασκάλους, όπως ο Στέλιος Βόκοβιτς, ο Νίκος Τζόγιας, η Ελένη Χατζηαργύρη, η Μαίρη Αρώνη, ο Στρατής Καρράς, ο Νίκος Παπακωνσταντίνου αλλά και ο Αλέξης Διαμαντόπουλος (διευθυντής τότε της σχολής) και ο σπουδαίος Άγγελος Τερζάκης. Επίσης ο Τάκης Μουζενίδης, η Μαρία Χορς, η Έλενα Τσουκαλά και τόσοι άλλοι εκλιπόντες τώρα. Σ’ αυτή την κλασική παιδεία πήρα τα πρώτα μου εφόδια. Αλλά η πορεία σε βάθος χρόνου είναι μακρά. Ακολούθησαν οι σπουδές μου στη θεατρολογία και οι μεταπτυχιακές στο Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο. Ωστόσο στη ζωή μου υπήρξαν τόσες άλλες παράλληλες δραστηριότητες που είναι αδύνατο να απαριθμηθούν σε μία συνέντευξη. Αυτό που έχω να πω είναι ότι με ωρίμαζαν σαν άνθρωπο και σαν καλλιτέχνη. Με έκαναν να δω την Τέχνη και το Θέατρο με έναν πιο ολιστικό τρόπο, πράγμα που με ενέπνευσε και μου γέννησε την επιθυμία να ασχοληθώ με την σκηνοθεσία.
Η αγάπη μου για την Τέχνη και η προσήλωσή μου σε αυτήν με έκαναν να λειτουργήσω περισσότερο σαν εραστής της (ερασιτέχνης) παρά σαν επαγγελματίας. Με την έννοια ότι όλες μου οι ενασχολήσεις με αυτήν ήταν αυθόρμητες κινήσεις που δεν είχαν σαν κίνητρο το υλικό κέρδος. Κατάφερα να επιβιώσω και να κάνω ό,τι κάνω σήμερα, μέσα από μια συγκυρία θαυμάτων και αυτό για μένα λέει πολλά. Δε θα πως για καλύτερες ή χειρότερες εποχές. Φαίνεται πως κάθε εποχή έχει τα δικά της αιτήματα και τη μυστική σοφία να βρίσκει τους ανθρώπους που θα τα ικανοποιήσουν.

2) Ο Πολυχώρος Πολιτισμού Διέλευσις, επαναλαμβάνει για τρίτη χρονιά, το magnus opus του Γκαίτε, ''Φάουστ'', σε δραματουργική επεξεργασία, προσαρμογή κειμένων σε πεζό λόγο και σκηνοθεσία δική σας.
α) Θα θέλατε να μας πείτε λίγα λόγια για τον συγγραφέα και το έργο;
β) Ο Φάουστ ήταν πραγματικό πρόσωπο;

Ο Γκαίτε γεννήθηκε στις 28/8/1749. Δραματικός ποιητής μέσα στην καρδιά του ρομαντικού κινήματος. Είναι ένας από τους πιο επιφανείς εκφραστές του, ιδίως με το έργο του Φάουστ. Παρόλα αυτά δεν απαρνήθηκε το κλασικό ιδεώδες, ακόμα κι αν ξανοίχτηκε στην πιο ακραία έκφραση του ρομαντισμού, το κίνημα «Θύελλα και Ορμή». Ο Φάουστ είναι έργο που απ’ τη μία πλευρά διαθέτει την αρμονία και την ισορροπία στη φόρμα ενός κλασικού έργου, αλλά από την άλλη είναι έργο του ρομαντικού κινήματος, με όλα τα χαρακτηριστικά του (όπως π.χ. η επιστροφή σε μεσαιωνικές ιστορίες, η ανθρωποκεντρική διάθεση και ένας παρορμητικός ηρωισμός που ξεπερνά τα συνηθισμένα ανθρώπινα μέτρα με παράτολμες ενέργειες). Το έργο Φάουστ που παρουσιάζεται συνήθως στη σκηνή είναι το πρώτο μέρος που συμπεριλαμβάνει τη συμφωνία με τον Μεφιστοφελή, καθώς και την ιστορία αγάπης του Φάουστ με την Μαργαρίτα. Διότι υπάρχει και ένα δεύτερο μέρος (η συνέχεια της ζωής του Φάουστ μέχρι την τελική απολύτρωση) το οποίο είναι πολύ δύσκολα διαχειρίσημο, γιατί δεν μπορεί να προσαρμοστεί εύκολα σε σκηνικές απαιτήσεις, τόσο από πλευράς διάρκειας, όσο και θεατρικής δομής.
Ο Φάουστ ήταν ένα έργο που απασχόλησε τον Γκαίτε πολλά χρόνια της ζωής του μέχρι την ολοκλήρωσή του και για το οποίο ο ίδιος έκανε πολλές αναφορές σε συζητήσεις του γι’ αυτό. Δηλαδή το 1775 ολοκληρώνει την πρώτη σύνταξη του Φάουστ ενώ το 1808 εκδίδεται το Α’ μέρος της τραγωδίας του. το Β’ μέρος το ολοκλήρωσε λίγο πριν το θάνατό του (22/3/1832 στη Βαϊμάρη). Καταλαβαίνει λοιπόν κανείς πόσο εμμονικά τον είχε απασχολήσει. Ίσως γιατί σ’ αυτό το έργο τρόπον τινά αυτοβιογραφείται υπαινικτικά όσον αφορά την εσωτερική του διαδρομή και τους αγωνιώδεις προβληματισμούς του.
Για το αν ο Φάουστ υπήρξε πραγματικό πρόσωπο δεν έχουμε αυστηρά ιστορικά στοιχεία γιατί ο μεσαιωνικός αυτός θρύλος εμπλέκεται πολύ με τον μύθο. Αλλά αυτό δεν έχει τόση σημασία, διότι ο Φάουστ είναι ένα σύμβολο και σε αυτό έγκειται η αξία του. Αυτό το σύμβολο είναι που δίνει το υλικό στους καλλιτέχνες (σκηνοθέτες, ηθοποιούς) για να καταθέσουν τις προσεγγίσεις που κάνουν ερμηνεύοντάς το στη σκηνή και δίνοντάς του πνοή. Πνοή, όχι μόνο της συγγραφικής σύλληψής του αλλά και των δικών τους αποτιμήσεων, που προέρχονται από το επίπεδο της κατανόησής τους και μέσα από βιωματικά τους αντικρίσματα.

3) α) Πως αποφασίσατε να ανεβάσετε ένα τόσο ιδιαίτερο έργο;
β) Τι δυσκολίες συναντήσατε στο δημιουργικό σας ταξίδι;

Ακριβώς επειδή είναι ιδιαίτερο. Είναι μία τραγωδία που δείχνει την επικινδυνότητα των αποφάσεων που επιλέγουν την υλική ευμάρεια, υπογράφοντας συμβόλαιο που καταργεί κάθε ηθική και πνευματική αξία προκειμένου να την εξασφαλίσει. «Άμα ησυχάσω από όλα όσα με βασανίζουν – λέει ο Φάουστ – δε με νοιάζει ποιανού δούλος είμαι».
Κάθε δημιουργικό ταξίδι έχει δυσκολίες, ιδίως όταν λίγοι μπορούν να αποτιμήσουν το μόχθο που απαιτεί για να γίνει. Μόχθο υλικών αντιξοοτήτων, μόχθο ψυχικό, διότι παρεμαίνει ο ανθρώπινος παράγοντας με όλες του τις ατέλειωτες και μόχθο πνευματικό, διότι πρέπει να βρεις αλλά και να μη χάσεις τον προσανατολισμό σου.

4) Ποια είναι τα κεντρικά σημεία του έργου και κατ’επέκταση τα κεντρικά σημεία στα οποία βασίστηκε η σκηνοθετική σας ματιά;

α) Tι συμβολίζει ο Φάουστ και τι μπορούμε να μάθουμε από αυτόν;

Το έργο αυτό δεν είναι μονοσήμαντο. Έχει να κάνει και με την εσωτερική στάση του ανθρώπου απέναντι στο γεγονός της ζωής, με τη σύνολη δηλαδή στάση του και τις βασικές του αξιολογήσεις και συνακόλουθα βάσει αυτών με τις επιλογές του τις αποφάσεις του και τις επιπτώσεις του.. αλλά αυτό είναι ένας μόνο άξονας. Το έργο αυτό κάνει μια βαθιά ανατομία στην ανθρώπινη ψυχή και εντοπίζει τις βασικές αδυναμίες της πάνω στις οποίες μπορεί κανείς να προσκρούσει. Αναλύοντάς το μπορεί να εντοπίσει τις αντιφάσεις μέσα από τις οποίες διέρχεται, αδυνατώντας να συμφιλιώσει τα κύματά τους που τον συνθλίβουν και έτσι να επαναστατήσει ενάντια στην υποδούλωση που γεννάει η έλλειψη αυτογνωσίας.
Η δική μου σκηνοθεσία βασίστηκε στο να φωτίσω αυτές τις αντιφάσεις και να εστιάσω τον προβολέα στο δράμα που προκαλούν. Είναι αντιφάσεις μέσα στον άνθρωπο, τον τρόπο που κατανοεί τη ζωή, τον εαυτό του και τον κόσμο και συνακόλουθα αντικατοπτρίζονται στην κοινωνική ζωή που δεν είναι παρά καθρέφτης τους. Αν αυτή η εσωτερική ματιά δεν υιοθετηθεί από τον δημιουργό καλλιτέχνη και το κοινό, η μυθοπλασία θα δώσει για άλλη μία φορά ευκαιρία να ξεχάσει κανείς τον εαυτό του, αποφεύγοντας την επίπονη αυτοπαρατήρηση. Γιατί ακόμα και αν ερμηνεύει κανείς το σύμβολο, αν αυτό δεν συμβαδίζει με παράλληλη αυτοπαρατήρηση, το σύμβολο χάνει την ισχύ του. Το σύμβολο τι είναι; Είναι κάτι που συμβάλλει στην κατανόησή μας. Πώς το κάνει; Δείχνοντας. Δείχνοντας πού; Εσωτερικά. Αν δεν κοιτάξει κανείς λοιπόν εκεί που πρέπει και με τον τρόπο που πρέπει, η ερμηνεία θα καταστεί άγονη, χωρίς δυνατότητες εμβαθύνσεων και επανανακαλύψεων, με αποτέλεσμα να καταστεί άψυχη και άγονη νοητική φόρμα και δεσμευτικό στερεότυπο. Δεν θα μπορέσει να επικοινωνήσει την σημαντικότητα των εσωτερικών δρωμένων. Θα γίνει «φάντασμα, άψυχος ίσκιος, είδωλο απλό». Η ερμηνεία επί της ουσίας επικοινωνεί αυτό που δείχνει το σύμβολο εντός, ώστε αυτή η συνήχηση να αναφλέξει τις αφυπνιστικές δυνάμεις για την αναγνώριση εσωτερικών πραγματικοτήτων. Αλλιώς δεν είναι ερμηνεία. Τι είναι; Ιδεολόγημα. Έχει διαφορά. Επομένως το σύμβολο και η λεγόμενη «ερμηνεία» του δεν σε μαθαίνει κάτι. Δεν είναι διαδικασία εκμάθησης, αλλά έκρηξη αυτοανακάλυψης. Αυτό θα πρέπει να το σκεφτούμε πολύ καλά. Αλλιώς θα πελαγοδρομούμε στα «πέλαγα της πλάνης» ονειρευόμενοι δόγματα και θεωρίες. Και όπως λέει και ο Μεφιστοφελής «με τις λέξεις μπορείς μια χαρά να τσακώνεσαι».

β) Ποιοι είναι οι αγαπημένοι σας στίχοι από το έργο;

ΠΝΕΥΜΑ: Ποιος με φωνάζει;
ΦΑΟΥΣΤ: (γυρίζει το πρόσωπό του). Φοβερό όραμα.
ΠΝΕΥΜΑ: Μ’ ανάγκασες να βγω απ’ τη σφαίρα μου. Και τώρα –
ΦΑΟΥΣΤ: Δεν αντέχω τη μορφή σου
ΠΝΕΥΜΑ: Παρακαλούσες να σου φανερωθώ. Και τώρα εμφανίζομαι και ξαφνικά, εσύ ο υπεράνθρωπος τρομάζεις. Πού είναι η δύναμη της ψυχής σου; Πού είναι ο Φάουστ που με καλούσε η φωνή του; Είναι ένα φοβισμένο σκουλήκι.
ΦΑΟΥΣΤ: Νομίζεις ότι θα υποχωρήσω; Εγώ είμαι. Ο Φάουστ. Είμαι όμοιος με σένα.
ΠΝΕΥΜΑ: Μοιάζεις μ’ αυτό που ο νους σου καταλαβαίνει. Όχι με μένα.

5) Τι άλλα σχέδια έχετε για την φετινή σεζόν;

Θα ασχοληθούμε με την παρουσίαση της φιλοσοφίας, της ζωής και του έργου του φιλοσόφου, αγωνιστή του 21 και φιλανθρώπου Θεόφιλου Καΐρη.

6) Θα θέλαμε να κλείσουμε με κάτι που θέλετε εσείς να μοιραστείτε μαζί μας ή να πείτε για το θεατρο.gr.

Να είμαστε ατάραχοι μπροστά στις θύελλες και χαμογελαστοί μπροστά στη γαλήνη.

Πληροφορίες για την παράσταση θα βρείτε εδώ.