Γράφει η Κακλαμάνη Αθηνά

            20 χρόνια πέρασαν από την τελευταία φορά που «Η Νύχτα της Κουκουβάγιας» του Γιώργου Διαλεγμένου άνοιξε αυλαία σε σκηνοθεσία, τότε, Λευτέρη Βογιατζή. Αυτή τη φορά, αποδοσμένο από την ομάδα ElephasTiliensis και σε σκηνοθεσία Δημήτρη Αγαρτζίδη και Δέσποινας Αναστασόγλου, μετά από μια σειρά πετυχημένων εμφανίσεων στον Κάμιρο στην Κυψέλη, η παράσταση επανέρχεται στη σκηνή του Bios, όπου και την απολαύσαμε. Η ιστορία αφορά το πέρασμα του κεντρικού ήρωα, Ίωνα, στον άλλο κόσμο, με έναν τρόπο που θυμίζει αλληγορία, ακροβατώντας μεταξύ μυθολογίας, υπαρξισμού, φεμινιστικής ανάλυσης, ψυχανάλυσης, αλλά και καταγραφής μιας ιστορικής περιόδου, με στόχο την ανάδειξη μιας σειράς παθογενειών της ελληνικής κοινωνίας. Εκεί, στο «αλλού», έναν τόπο άχρονο, που υφίσταται μεταξύ ζωής και θανάτου και ουδέποτε ο συγγραφέας προσπαθεί να εξηγήσει παραπάνω, συναντά την αγαπημένη του ερωμένη, την Πελαγία, την σύζυγο του ξαδέλφου του, η οποία αυτοκτόνησε εξαιτίας του παράνομου δεσμού τους.

            Πράγματι, μέσα από τους ήρωες και την παθογένεια των σχέσεών τους, ο Διαλεγμένος επιχειρεί να κάνει ένα σχόλιο γύρω από την υποκρισία της ελληνικής αστικής τάξης, κατά την περίοδο της κατοχής. Πολύ περισσότερο, σαν ένας λαϊκός είρωνας, όπως είναι ο κορυφαίος αυτός δραματουργός, ειρωνεύεται μέσα από το έργο του τη γραφειοκρατία του ελληνικού δημοσίου, θυμίζοντας σε μεγάλο βαθμό τις θέσεις του Κάφκα και απηχώντας λίγη από την υπαρξιακή αγωνία του Μπέκετ, ενώ ταυτόχρονα έρχεται σε σύγκρουση με όλες τις μεγάλες αφηγήσεις του 20^ου αιώνα, όπως είναι η Ψυχανάλυση, αλλά και ο τρόπος που προσεγγίζεται, συχνά μέχρι και σήμερα, η «Σκοτεινή Ήπειρος», που, σύμφωνα με τον Φρόυντ, καλείται η Γυναίκα. Με αυτό τον τρόπο, το έργο αποκτά μία φεμινιστική διάσταση, αφού η κεντρική ηρωίδα, Πελαγία, φορέας του διαφορετικού, του ανοικείου, όπως, άλλωστε, συνήθως αντιμετωπίζεται το γυναικείο στοιχείο, θυμίζει σε πολλά σημεία άλλες ηρωίδες που έχουν συγκλονίσει την παγκόσμια δραματουργία, όπως η Λόρα του «Γυάλινου Κόσμου» του Τεννεσί Ουίλιαμς ή η Νόρα του Κουκλόσπιτου του Ίψεν.

            Η σύνδεση, δε, του έργου του Διαλεγμένου με αυτό του Ίψεν και η επιρροή του πρώτου από τον δεύτερο είναι ολοφάνερη, και σε άλλες πτυχές του, όπως η δημιουργία ενός ιδιότυπου ιψενικού τριγώνου, μέσα στο οποίο καθένας από τους ήρωες αντλεί ύπαρξη από τους άλλους δύο. Αξίζει, δε, να αναφερθεί ότι ανάλογες τριαδικές σχέσεις εμφανίζονται και σε άλλα έργα του συγγραφέα, όπως το “BellaVenezia”. Στην περίπτωση, ωστόσο, της «Νύχτας της Κουκουβάγιας» , η κεντρική ηρωίδα, όχι μόνο δεν αντλεί ύπαρξη από τους άλλους δύο, αλλά εκείνη φαίνεται συνεχώς να μικραίνει και να εξαφανίζεται, τάση που οδηγεί μοιραία στην αυτοκτονία της. Σε αυτό, δε, συμβάλει ο τρόπος με τον οποίο αντικειμενοποιείται και αντιμετωπίζεται από τους δύο εραστές της, αφού από την μία μεριά, ο Αλέξανδρος, σαν μιαν άλλη Νόρα, την αντιμετωπίζει σαν ανήλικο παιδί, που πρέπει να προστατευτεί, στερώντας από εκείνη την ευκαιρία να μπορέσει να έχει λόγο και ευθύνη για τις πράξεις της, ενώ από την άλλη μεριά, ο Ίων της προσάπτει τρέλα, προδίδοντάς την με το χειρότερο τρόπο. Και στις δύο περιπτώσεις, ωστόσο, η Πελαγία αντιμετωπίζεται μειωτικά, ενώ ακόμα και ο τρόπος που της συμπεριφέρεται η υπόλοιπη οικογένεια, σαν ένα τρόπαιο ή ένα κόσμημα σπάνιας ομορφιάς, την καταπιέζει και την καταστρέφει ολοσχερώς. Στο τέλος του έργου γίνεται αντιληπτό ότι η ηρωίδα, εν τέλει, χρησιμοποιήθηκε από όλους. Παράλληλα, «Η Νύχτα της Κουκουβάγιας» έχει και έναν περισσότερο φιλοσοφικό χαρακτήρα, που αγγίζει τα όρια της κοσμογονίας, θυμίζοντας συνειρμικά τον τρόπο, με τον οποίο ο Πλάτωνας τριχοτομούσε την ανθρώπινη ύπαρξη σε σώμα –πνεύμα –ψυχή, αντιμετωπίζοντας τον θάνατο και τη ζωή σαν άλλες διαστάσεις του σύμπαντος και καθιστώντας το χρόνο ασήμαντο και πεπερασμένο, παραπέμποντας στα λόγια ηρώων του Godard ότι ο θάνατος μπορεί απλά να είναι ένα άλλο αστέρι!

            Όλα τα παραπάνω αποτυπώνονται, δε, με τον καλύτερα επαρκή τρόπο μέσα από την σκηνοθεσία των Δημήτρη Αγαρτζίδη και Δέσποινας Αναστασόγλου, και τα εκφραστικά μέσα που επιλέγει να χρησιμοποιήσει η ομάδα ElephasTiliensis. Έτσι, η δόμηση του Λόγου επιτυγχάνεται μέσα από τις αρετές της performance, της εικαστικής σύνθεσης, καθώς και αυτές της μουσικής και της σωματικότητας, ενώ η σύνδεση της κεντρικής ηρωίδας, Πελαγιας, με την κουκουβάγια, ένα νυχτόβιο, πάνσοφο πουλί, γίνεται με τρόπο ποιητικό και μοιραία συναγόμενο. Ταυτόχρονα, πάνω στη σκηνή δημιουργείται ένα άχρονο περιβάλλον, με κοσμογονικές αναφορές, στο οποίο δεσπόζουσα θέση λαμβάνει μια μπανιέρα, με συμβολικό περιεχόμενο, παραπέμποντας στην αρχή της ύπαρξης και στο τέλος αυτής. Πράγματι, το νερό, σαν στοιχείο, μέσα στο οποίο οι ήρωες ξανασυναντιούνται στο θάνατό τους, ενέχει αυτήν ακριβώς την αίσθηση της ρευστότητας και του κινδύνου που διατρέχει ο ήρωας, καθώς συνομιλεί με τον θάνατο, την ίδια στιγμή που αυτή αντικατοπτρίζει τη μήτρα της μάνας του! Παράλληλα, στον κόσμο αυτό φαίνεται να επικρατεί σκοτάδι. Παρά, λοιπόν, την φαινομενική έλλειψη ορατότητας, το μυθικό νυχτοπούλι, η κουκουβάγια, ζώο συστοιχίας με την Πελαγία, μπορεί, επιτέλους, να δει καθαρότερα από ποτέ, μακριά από τον ρόλο που της επιφύλαξαν οι εραστές και η οικογένειά της. Μοιάζει, έτσι, γι’ αυτήν ο θάνατος με κάτι το απελευθερωτικό. Τέλος, οι φωτισμοί και τα διακριτικά διαχωριστικά επί σκηνής υπογραμμίζουν τις λεπτές αποχρώσεις μεταξύ μιας ύπαρξης, στραγγισμένης από ζωτική δύναμη, και ενός θανάτου, που δεν απέχει και πολύ από τη ζωή αυτή.

            Όλα τα παραπάνω, η γλαφυρότητα και η πρόζα των ερμηνειών, η λειτουργικότητα της σκηνοθεσίας και της σκηνογραφίας του έργου, καθώς και το πάντρεμα πολλών διαφορετικών τεχνών, προκειμένου να επιτευχθεί το τελικό αποτέλεσμα, καθιστούν την παράσταση «Η Νύχτα της Κουκουβάγιας» των ElephasTiliensis κάτι παραπάνω από μια αξιόλογη προσπάθεια, αφού η ομάδα καταφέρνει να δώσει φρέσκο περιεχόμενο στο έργο του Διαλεγμένου και μια νέα ανάγνωσή του, εκείνη υπό το πρίσμα του φύλου. Παράλληλα, επιτυγχάνεται η αποκρυστάλλωση διάφορων παθογενειών της ελληνικής κοινωνίας, μέσα από το νατουραλιστικό λόγο και σε πλήρη εναρμόνιση με τις θέσεις και την αιρετική φύση του συγγραφέα. «Δεν θέλω να υπάρχω στην Ελλάδα» δήλωσε σε σχετικά πρόσφατη συνέντευξή του ο Διαλεγμένος και η τοποθέτησή του αυτή εξηγεί σε μεγάλο βαθμό γιατί αντιμετώπιζε πάντα τους ήρωές του ως «το πρόβλημα» και όχι μια πιθανή λύση ή πρότυπο συμπεριφοράς.

ΒIOS, Πειραιώς 84, Αθήνα, 21034252335

Σκηνοθεσία: Δημήτρης Αγαρτζίδης, Δέσποινα Αναστάσογλου

Εικαστική εγκατάσταση, Κοστούμια: Λυδία Ανδριώτη

Μουσική: Θωμάς Μπέλτσιος

Φωτισμοί: Ναυσικά Χριστοδουλάκου

Φωτογραφίες & trailer: Θωμάς Μπέλτσιος, Αναστασία Γιαννάκη

Βοηθός σκηνοθετών: Μαρία Γκιώνη

Επικοινωνία και Προβολή: Ευαγγελία Σκρομπόλα

Παίζουν: Δημήτρης Αγαρτζίδης, Δέσποινα Αναστάσογλου, Μαρία Γκιώνη, Παρασκευή Δουρουκλάκη, Έκτορας Λυγίζος, Βίκυ Κατσίκα

Μουσικός επί σκηνής: Θωμάς Μπέλτσιος

Μέρες & ώρες παραστάσεων: Aπό Δευτέρα 3 Οκτωβρίου έως και Τρίτη 8 Νοεμβρίου 2022, κάθε Δευτέρα & Τρίτη στις 21:00

Τιμές εισιτηρίων: 18€ κανονικό, 14€ φοιτητικό, άνω των 65, ΑμΕΑ, 65+

*Η παράσταση περιέχει γυμνό και είναι κατάλληλη για θεατές άνω των 15 ετών.