Ο ηθοποιός και κινηματογραφιστής Αντρέας Κοντόπουλος, σε μια απολαυστική συζήτηση με αφορμή την παράσταση «Βρέχει στη Βαρκελώνη» που ανεβαίνει Πέμπτη με Κυριακή στο Υπόγειο του Θεάτρου Τέχνης Καρόλου Κουν μέχρι 13 Απριλίου.

Τι βλέπουμε στην παράσταση «Βρέχει στη Βαρκελώνη»;

Βλέπουμε την σχέση μιας ιερόδουλης, της Λάλι, με τον Νταβίντ, τον τακτικό πελάτη της και τον σύντροφο και προαγωγό της, Κάρλος. Ο Νταβίντ είναι βιβλιοπώλης, δίνει στην Λάλι βιβλία να διαβάζει κι εκείνη σιγά σιγά αρχίζει να προβληματίζεται και να αποκτά μια καινούρια ματιά πάνω στον κόσμο. Θέλει να εγκαταλείψει το πεζοδρόμιο και ο Νταβίντ της προτείνει να εργαστεί στο βιβλιοπωλείο. Αυτό δεν αρέσει καθόλου στον Κάρλος. Η Λάλι καλείται να πάρει κάποιες αποφάσεις και να δει με συνείδηση και ανοιχτά μάτια τη ζωή.

Με άλλα λόγια, μια σεξεργάτρια μαγεύεται από τον κόσμο των βιβλίων;

Δεν μ' αρέσει ο όρος σεξεργάτρια. Είναι υποκριτικός όρος και αφορά μόνο μια τάξη ανθρώπων που έχει την πολυτέλεια να τιτλοδοτεί και να βάζει ταμπέλες στα πράγματα. Η ζωή ενός ανθρώπου που είναι στο περιθώριο δεν νομίζω ότι αλλάζει από τον τίτλο που της προσδίδεις. Θεωρώ προσχηματικό τον «καημό» μας να βάζουμε ή να αλλάζουμε ταμπέλες σε ανθρώπους και καταστάσεις.

Το γεγονός ότι η σύνθετη λέξη περιέχει και το «εργάτρια», ίσως να είναι και μια υποβάθμιση από μια ανώτερη τάξη.

Ναι, ενδεχομένως κι αυτό. Εν τη γενέσει της αυτή η διεργασία, αυτός ο προβληματισμός, έχει κάτι που δεν καταλαβαίνω ποιον αφορά στ' αλήθεια. Μάλλον είναι αυτοαναφορικό αυτό το ζήτημα μιας συγκεκριμένης τάξης ανθρώπων. Αν, για παράδειγμα, απαγορεύσεις την λέξη «αράπηδες» για τους Αφρικανούς δεν παύεις αυτόματα να τους θεωρείς κατώτερους. Δεν αλλάζει κάτι στον τρόπο που μπορεί να τους φερόμαστε. Ουσιαστικά, δείχνουμε με διαφορετικό τρόπο έναν πιο οξυμένο και ταξικό ρατσισμό. Και τον υφιστάμεθα όλοι έτσι ή αλλιώς. Το προσωπείο του politically correct είναι πλαστικό και εντελώς υποκριτικό. Μπορεί να μην χαρακτηρίζουμε κάπως συγκεκριμένα έναν άνθρωπο αλλά τον υποβαθμίζουμε και τον στιγματίζουμε με χίλιους δυο άλλους τρόπους. Η γυναίκα, ας πούμε, εμπορευματοποιείται συνεχώς από τα μέσα και το σύστημα. Δεν είναι ένα είδος ρατσισμού η ομορφιά της που εμπορευματοποιείται βάσει συγκεκριμένων προτύπων; Όταν βλέπεις παιδάκια 17 και 18 χρονών να πηγαίνουν σε reality και διαγωνισμούς ομορφιάς, δεν υφίστανται μια εμπορευματοποίηση εκ των πραγμάτων; Και στο τέλος τι μένει τελικά απ' όλα αυτά;

Ουσιαστικά ό,τι δεν εμπορευματοποιείται δεν αφορά κανέναν και δεν υπάρχει.

Ακριβώς. Ακόμα και στην τέχνη συμβαίνει αυτό και πάει ακόμα πιο βαθιά. Όταν δημιουργείς κάτι που θίγει σύγχρονα ζητήματα όπως η έμφυλη βία, ο φεμινισμός, το κουίρ κ.ο.κ., σου δίνεται τιμής ένεκεν ένα εξασφαλισμένο διαβατήριο επιτυχίας και ασφάλειας. Αν ζητάς κάτι παραπάνω από αυτό στο έργο που παράγεις, τότε χάνεις το πλεονέκτημα, μπαίνεις σε πιο βαθιά και δύσκολα νερά. Ο ρόλος της τέχνης είναι να σε βάζει σε έναν συλλογισμό, σε έναν διάλογο με τον εαυτό, σε έναν αναστοχασμό πάνω στα πρόσωπα, τα πράγματα και τις καταστάσεις. Δεν είναι ο ρόλος της να σου δίνει απαντήσεις, ούτε να σε κάνει να περνάς μια-δυο ώρες ευχάριστα και να ξεχνιέσαι, ούτε όμως και να δυσκολεύεσαι αφόρητα. Το ψυχαγωγικό είναι ένα αναπόσπαστο κομμάτι της. Θα πρέπει να αναρωτηθεί, όμως, ο καθένας μας τι είναι αυτό που προάγει.

Τι είναι αυτό που μας κρατάει πίσω σήμερα από το να μπούμε βαθιά στο νόημα όσων απορροφούμε;

Τα πάντα είναι θέμα χρόνου και χώρου. Έχεις την δυνατότητα σήμερα, στα πλαίσια του σύγχρονου ρυθμού ζωής μέσα στις πόλεις, να κάτσεις να διαβάσεις με αφοσίωση Ντοστογιέφσκι; Στην πραγματικότητα, δεν έχεις. Θα τον διαβάσεις διαγωνίως για να πάρεις μια γεύση, θα διαβάσεις και δυο-τρεις κριτικές να καταλάβεις λίγα πράγματα παραπάνω και δεν θα προλάβεις να ασχοληθείς περισσότερο. Δύσκολα θα μπορέσεις να μπεις πραγματικά στο νόημα. Ακόμα δυσκολότερα στην ποίηση που μπορεί η φόρμα της να είναι μικρή, αλλά έχει αστείρευτες προεκτάσεις. Βλέπεις ότι κι εκεί προάγονται πονήματα που έχουν κάτι πολύ επίπεδο και οριζόντιο θεματολογικά.

Τα έργα τέχνης που ασχολούνται με ζητήματα όπως αυτά που ανέφερες, εκβιάζουν την επιτυχία και την αναγνώριση. Είναι μεγάλο ζήτημα αυτό και στο θέατρο, έτσι δεν είναι;

Είναι ένα τεράστιο ζήτημα. Είναι μια μορφή φασισμού. Πρέπει σώνει και καλά να ασχοληθείς με αυτά, σου επιβάλλονται. Υπάρχουν άνθρωποι που σκέφτονται ποιο είναι το θέμα που θα τους βοηθήσει να αναγνωριστούν, να πάρουν μια οικονομική βοήθεια, να βάλουν τις βάσεις για να αναδυθούν στο στερέωμα της τέχνης. Και φυσικά επιλέγουν τέτοια θέματα, τα οποία θα τους δώσουν εύκολα το πράσινο φως. Λειτουργούν πολλοί έτσι, ανεξαρτήτως ταλέντου. Αυτή η κατάσταση ωθεί τους περισσότερους στο να επιλέξουν έναν σίγουρο δρόμο ακόμα κι αν δεν τους εκφράζει.

Τι είναι αυτό που επιλέγεις να δώσεις εσύ κάθε φορά στο θέατρο;

Προσπαθούμε να κάνουμε κάτι που να είναι ανθρώπινο, να είμαστε εκεί παρόντες πραγματικά και να μην κάνουμε απλώς μια αναπαράσταση των ιδεών μας και των απόψεών μας. Το θέμα δεν είναι μόνο τι γίνεται πάνω σε μια σκηνή, αλλά και ο τρόπος που γίνεται, κι αυτό νομίζω ότι είναι κάτι που έχει χαθεί στην εποχή μας. Κάποιος επικροτεί την επιπολαιότητα επειδή έχει μια εύστοχη θεματολογία. Το ζήτημα είναι να δεις το πώς γίνεται αυτό. Να μπορείς να δεις έναν άνθρωπο να υπάρχει, να αναπνέει, να είναι εκεί παρών και να μην είναι απλώς μια καρικατούρα. Αυτό είναι το θέατρο, είναι ένας ζωντανός οργανισμός, μια έντονη παρουσία κι ένα απόλυτο παρόν. Το τι σημαίνει ακριβώς παρουσία είναι μια πολύ μεγάλη συζήτηση. Δεν υπάρχει συγκεκριμένη απάντηση. Είναι ένα διαρκές πεδίο διαλογισμού και πειραματισμού.

Πώς βλέπεις το κοινό στο θέατρο τα τελευταία χρόνια; Είναι ένα κοινό που διαρκώς μεγαλώνει και διψά όλο και περισσότερο για θεάματα.

Με προβληματίζει με ποια κριτήρια και σε τι ψυχική κατάσταση έρχεται κανείς να δει θέατρο. Ο θεατής δεν οφείλει τίποτα, έρχεται να παρακολουθήσει και να πάρει, βρίσκεται εκ προοιμίου σε μια παθητική θέση. Πώς αυτή την παθητική θέση την μετατρέπει κανείς σε μια πιο ενεργητική κατάσταση σε συνδυασμό με αυτό που προσφέρεται σαν θέαμα; Αυτό είναι το ερώτημα. Το ότι δίνεις κάτι που εσύ θεωρείς σημαντικό, δεν σημαίνει ότι και ο άλλος θα το εκτιμήσει με τον ίδιο τρόπο για την ζωή του. Ίσως να φύγει ικανοποιημένος με το ότι δεν άλλαξε τίποτα μέσα του. Αν το σκεφτείς αυτό συνολικά, έχει στοιχεία καταθλιπτικά. Η εποχή μας είναι έτσι κι αλλιώς καταθλιπτική.

Το θέατρο δεν έχει να κάνει με τη θέση του καθενός ή τι πιστεύει ιδεολογικά. Αυτό που έχει σημασία, είναι ο τρόπος με τον οποίο ο καθένας μας έρχεται σε επαφή με τα πράγματα. Το τι αναζητάς και το πόσο αντέχεις να δυσκολευτείς, να θέσεις ερωτήματα. Έχουμε την δυνατότητα πια να δυσκολευτούμε; Ή δεν έχουμε κανένα περιθώριο γιατί μας πνίγουν χίλιες δυο άλλες έγνοιες επιβίωσης; Το υπαρξιακό ζήτημα σε τι έγκειται σήμερα; Στο τι έχουμε να φάμε και να πιούμε; Είναι δύσκολο σήμερα ακόμα και να συνειδητοποιήσουμε ότι μας αφορά κάτι. Όμως όλοι μας εκπαιδευόμαστε. Δεν υπάρχει πιο χαζός ή πιο έξυπνος. Οι άνθρωποι καλλιεργούνται.

Θεωρείς ότι απασχολούν αυτά τα ερωτήματα τους περισσότερους ανθρώπους της τέχνης;

Δυστυχώς, όχι. Η εκπαίδευση, ξεκινώντας από το σχολείο, είναι εξ ολοκλήρου ντετερμινιστικού περιεχομένου. Δεν προάγεται πουθενά η συγκριτική σκέψη, τα κριτήρια σε σχέση με κάποιες αξίες ούτε το ποιες είναι αυτές οι αξίες, γιατί αυτές κι όχι κάποιες άλλες. Σαν να υπάρχει ένα θέσφατο, να έχουμε ξεμπερδέψει με αυτά και πια μιλάμε για μια μετα-ανθρωπότητα που έχει λύσει τα πολύ βασικά υπαρξιακά της ζητήματα. Δεν ισχύει όμως αυτό. Επίσης, η σχέση μας με τον χρόνο είναι νευρωτική, θεωρούμαστε λειτουργικά γρανάζια ενός καπιταλιστικού συστήματος. Αυτό που ζητείται από εμάς είναι να είμαστε αποτελεσματικοί και να παράγουμε ολοένα και περισσότερο. Πρέπει να συνειδητοποιήσουμε ότι δεν μπορούμε να ζούμε στον αυτόματο. Οφείλουμε να αναρωτηθούμε αν είμαστε ευτυχισμένοι, αν είμαστε ήρεμοι. Δεν χρειάζεται να είσαι πάντοτε μέσα στην τρελή χαρά ούτε να αποζητάς μόνο τα χολυγουντιανά χάπι έντ. Είσαι; Υπάρχεις; Μπορείς να κοιτάξεις έναν άνθρωπο στα μάτια και να μην είναι ένας απ' όλους αλλά να είναι ο ένας, αυτός ειδικά; Όλο και περισσότερο εξοκέλουμε σε καταστάσεις απολυτότητας, κατηγοριοποίησης, τσουβαλιάσματος, γενίκευσης. Κι αυτό παράγει βία. Αν δεν μπορείς να νιώσεις τον άλλο δίπλα σου, τότε τι νόημα έχει;

Πώς διαφέρει ο κινηματογράφος και το κομμάτι της σκηνοθεσίας για εσένα από το θέατρο;

Το σινεμά είναι μια διαφορετική ιστορία. Το αγαπώ και το κυνηγάω πολλά χρόνια. Με αυτό ξεκίνησα και αυτό συνεχίζω να κάνω. Θεωρώ ότι όλα είναι συγκοινωνούντα δοχεία. Τα βλέπω σαν να είναι όλα γραφή. Και το θέατρο και τον κινηματογράφο και την συγγραφή. Για μένα είναι το ίδιο πράγμα και το ένα ανατροφοδοτεί το άλλο.

Είναι ένα ζήτημα αφήγησης ιστοριών;

Ναι, κοινός παρονομαστής είναι η αφήγηση ιστοριών από διαφορετικές σκοπιές. Άλλοτε είσαι μέρος μιας αφήγησης, άλλοτε αφηγητής κι άλλοτε είσαι σκηνοθέτης κινηματογραφιστής που έχει να κάνει με άλλα υλικά, έχει μια άλλη άποψη: τι είναι αυτό που δείχνω, ποιος είναι αυτός που βλέπει, γιατί να δει κάτι από αυτή την πλευρά κι όχι από μια άλλη. Παρόμοια είναι και η ερώτηση «τι είναι το θέατρο;». Αυτά τα ερωτήματα δεν έχουν απάντηση, είναι όμως πολύ ζωτικής σημασίας. Το τι γίνεται την κάθε στιγμή. Ποιος είναι αυτός που κάνει αυτές τις επιλογές. Όλο αυτό είναι πολύ ωραίο και πολύ πλούσιο.

Τα προηγούμενα χρόνια οι σύντομες ιστορίες δεν είχαν επιτυχία. Στις μέρες μας η μικρή φόρμα κερδίζει όλο και μεγαλύτερο έδαφος. Κι εσύ αγαπάς την μικρή φόρμα και στο σινεμά και στη λογοτεχνία.

Μου αρέσει πολύ το στοίχημα της μικρής φόρμας. Θέλω, φυσικά, να κάνω κάποια στιγμή μια μεγάλου μήκους ταινία. Μέχρι τώρα δεν αισθανόμουν έτοιμος να το κάνω. Σέβομαι την διαδικασία, δεν πιέζομαι να μείνω σε ένα είδος ή να κάνω κάτι επειδή πρέπει. Θεωρώ ότι οφείλεις να κάνεις αυτό που σου αναλογεί. Και στη λογοτεχνία μου αρέσουν οι σύντομες ιστορίες. Το βιβλίο μου, «Εκείνος που δεν κόμπιαζε ποτέ» (εκδ. Αλεξάνδρεια) είναι νουβέλα. Ένας φίλος λογοτέχνης μου είπε ότι είχε την δυνατότητα να είναι πιο μεγάλο με μεγαλύτερο βάθος στον χαρακτήρα και στο περιβάλλον. Μέχρι εκεί, όμως, μπορούσα να φτάσω σε αυτή τη μάχη. Από κάπου πρέπει να ξεκινήσει κανείς και πιστεύω πως η μικρή φόρμα είναι η καλύτερη δοκιμασία. Ξεκινάς από κάπου για να δεις τι είναι αυτό που έχεις στα χέρια σου και πώς μπορείς να το διαχειριστείς.

Κάποιο επόμενο σχέδιο που θα ήθελες να μοιραστείς μαζί μας;

Του χρόνου θα ανεβάσουμε με την θεατρική ομάδα Kursk την παράσταση «Ο θάνατος του Δαντόν» του Γκέοργκ Μπύχνερ στο Θέατρο Σφενδόνη. Κατά τα άλλα, συνεχίζουμε ακάθεκτοι Πέμπτη με Κυριακή στο Θέατρο Τέχνης Καρόλου Κουν στο Υπόγειο της Φρυνίχου, με το «Βρέχει στη Βαρκελώνη».

ΣΥΝΤΕΛΕΣΤΕΣ ΠΑΡΑΣΤΑΣΗΣ

Σκηνοθεσία: Βαγγέλης Θεοδωρόπουλος

Μετάφραση: Els de Paros Σκηνικά: Αντώνης Δαγκλίδης Κοστούμια: Μαγδαληνή Αυγερινού Μουσική: Νίκος Κυπουργός Σχεδιασμός φωτισμών: Σάκης Μπιρμπίλης Επιμέλεια κίνησης: Ξένια Θεμελή Σχεδιασμός βίντεο: Παντελής Μάκκας Βοηθός σκηνοθέτη: Πάνος Κορογιαννάκης Βοηθός σκηνογράφου: Αγγελική Πολίτη Φωτογραφίες: Πάτροκλος Σκαφίδας Trailer: Θωμάς Παλυβός

Παίζουν: Δήμητρα Ματσούκα, Κώστας Καζανάς, Ανδρέας Κοντόπουλος

Εισιτήρια:

https://www.more.com/gr-el/tickets/theater/brexei-sti-barkeloni