1. Τι σας ενέπνευσε να συμμετάσχετε σε μια παράσταση που συνδέει το δημοτικό τραγούδι με τη λόγια μουσική;

Η επαφή μου με το δημοτικό τραγούδι ξεκινά από τα παιδικά μου χρόνια αφού στο πατρικό μου σπίτι οι γονείς μου άκουγαν τέτοια μουσική. Για να είμαι απολύτως ειλικρινής, σαν παιδί δεν ένιωθα να με αφορά ιδιαίτερα ούτε μπορούσα να εκτιμήσω τη σημασία του τότε. Αργότερα, στο πλαίσιο των σπουδών μου στο ωδείο, μελέτησα Κωνσταντινίδη και Ευαγγελάτο και εντυπωσιάστηκα από τον τρόπο που το διαχειρίστηκαν. Χρειάζεται βαθιά μουσική γνώση, έμπνευση και φαντασία για να μπορέσει κανείς να σκεφτεί αυτό το υλικό που είναι τόσο χαρακτηριστικό και χαρακτηρισμένο, κάπως ‘’αλλιώς’’. Ουσιαστικά πάντρεψαν τις δυτικές τους μουσικές καταβολές με κάτι ατόφιο παραδοσιακό, δημιουργώντας ένα υβρίδιο μοναδικό, που είναι τόσο ίδιο και ταυτόχρονα τόσο διαφορετικό από το πρωτότυπο. Αυτό με ενθουσίασε. Πάντα είχα στο μυαλό μου την επιθυμία να μελετήσω καλύτερα αυτό το υλικό. Και τελικά μου δόθηκε αυτή η ευκαιρία.

2. Πώς προσεγγίζετε ερμηνευτικά τα δημοτικά τραγούδια όταν “μεταφράζονται” σε λόγια μουσική φόρμα;

Όταν ένα δημοτικό τραγούδι περνά στη λόγια μουσική φόρμα, ουσιαστικά υφίσταται μια αισθητική διαμεσολάβηση: από την προφορικότητα και την ελεύθερη, συχνά τοπική εκφορά, μεταφέρεται σε μια συνθετικά οργανωμένη γλώσσα, με συγκεκριμένη αρμονία, ρυθμική αγωγή και γραφή. Η δική μου ερμηνευτική προσέγγιση ξεκινά από την αναγνώριση αυτής της διπλής καταγωγής. Προσπαθώ δηλαδή να σεβαστώ το ύφος του συνθέτη —την επιλογή του να εντάξει το δημοτικό υλικό σε μια λόγια αισθητική, όπως έκαναν οι συνθέτες της Εθνικής Σχολής— αλλά ταυτόχρονα να μην ακυρώσω τα χαρακτηριστικά της παραδοσιακής φωνής. Φωνητικά αυτό σημαίνει ότι δεν ερμηνεύω το κομμάτι με το μέγεθος της όπερας, αλλά με μια πιο “ομιλητική” τοποθέτηση, όπου το κείμενο παραμένει ευανάγνωστο και η φράση αναπνέει όπως θα ανέπνεε σε έναν παραδοσιακό τραγουδιστή. Ταυτόχρονα, αξιοποιώ την κλασική τεχνική για να υπηρετήσω τις απαιτήσεις της σύνθεσης (έκταση, δυναμικές, μακρές φράσεις), χωρίς όμως να επιβάλω μια ξένη θεατρικότητα. Θα έλεγα ότι ο στόχος μου είναι η σύζευξη προφορικότητας και μορφής: να ακουστεί ότι το τραγούδι έχει ρίζα στο λαϊκό σώμα, αλλά να σταθεί με την αξιοπρέπεια και την ακρίβεια που ζητά μια λόγια παρτιτούρα.

3. Ποια ήταν η μεγαλύτερη πρόκληση στη συνεργασία σας με τον πιανίστα Άρη Γραικούση και την ηθοποιό Βίκυ Μαραγκάκη;

Με τον Άρη Γραικούση συνεργαζόμαστε από πολύ παλιά, από την εποχή που ήμουν ακόμη μαθήτρια στο ωδείο, σχεδόν είκοσι χρόνια πριν. Έχει βαθιά γνώση της μουσικής, μεγάλη σκηνική εμπειρία και του έχω απόλυτη εμπιστοσύνη. Εκείνος ανέλαβε τη μουσική επιμέλεια της παράστασής μας, υλοποιώντας μια δική μου αρχική ιδέα. Με τη Βίκυ Μαραγκάκη συνεργαστήκαμε πιο πρόσφατα, στη θεατρική παράσταση ‘’Η Ατζέντα΄΄, της Χρυσής Γιάντσιου, που παρουσιάστηκε στο Φάουστ το 2023 σε σκηνοθεσία Μαργαρίτας Αμαραντίδη, όπου κρατούσε τον πρωταγωνιστικό ρόλο. Η μεγαλύτερη πρόκληση στη συνεργασία μας ήταν να δημιουργήσουμε ένα κοινό ερμηνευτικό πεδίο, να βρούμε έναν κοινό ρυθμό ανάμεσα σε τρεις διαφορετικές εκφραστικές γλώσσες — τη μουσική, τον λόγο και τη θεατρικότητα. Ο Άρης έχει βαθιά κατανόηση της λόγιας μουσικής φόρμας, η Βίκυ με τη θεατρική της ευαισθησία αποδίδει το βάθος του λόγου στα κείμενα που ντύνουν τη συναυλία μας, κι εγώ επιχειρώ να ενώσω αυτά τα δύο μέσα από τη φωνή. Στόχος ήταν η ισοτιμία ανάμεσα σε όλα τα στοιχεία. Μέσα από τις πρόβες βρήκαμε ένα κοινό ρυθμό, έναν τρόπο να αναπνέουμε μαζί. Η πρόκληση, επομένως, ήταν να βρούμε την κοινή μας «αναπνοή» — να ισορροπήσουμε ανάμεσα στην πειθαρχία της παρτιτούρας και την ελευθερία της ερμηνείας. Ήταν μια διαδικασία διαλόγου· να ακούμε ο ένας τον άλλον και να αφήνουμε χώρο ώστε κάθε στοιχείο να αναπνέει. Νομίζω πως αυτό το δημιουργικό «μέτρο» είναι που δίνει στη συνεργασία μας τη δύναμή της.

4. Η παράσταση επιχειρεί να δείξει ότι το δημοτικό τραγούδι “ζει” ακόμη. Πιστεύετε ότι η νέα γενιά μπορεί να το αισθανθεί με τον ίδιο τρόπο;

Η νέα γενιά μεγαλώνει σε έναν κόσμο γεμάτο ψηφιακό περιεχόμενο και διαρκείς αλλαγές. Σε εμάς τους παλαιότερους, η σύνδεση με την παράδοση γινόταν μέσω της οικογένειας και της τοπικής κοινότητας. Σήμερα οι συνθήκες είναι διαφορετικές, υπάρχει παγκοσμιοποίηση, η τεχνολογία καλπάζει, ακόμη και για τα πιο προσωπικά ζητήματα παρεμβάλλεται μια οθόνη, η επικοινωνία έχει αλλάξει χαρακτήρα, οι σχέσεις επίσης, αναπόφευκτα και η σχέση με το παρελθόν. Όμως τα θέματα που απασχολούν το άτομο παραμένουν τα ίδια: ο έρωτας, ο θάνατος, η ξενιτιά, η φιλία, οι δυσκολίες της καθημερινότητας, οι αποτυχίες, η χαρά της ζωής. Αυτή είναι η βάση του ανθρώπινου συναισθήματος. Οι άξονες είναι διαχρονικοί. Γι΄ αυτά ακριβώς τα θέματα μιλά και το δημοτικό τραγούδι. Η νέα γενιά ίσως να μην τα αισθάνεται με τον ίδιο τρόπο γιατί δεν ζει στις ίδιες περιστάσεις. Είναι υγιές. Υπάρχει εξέλιξη. Όμως μπορεί να τα νιώσει αλλιώς, μέσα από τις δικές της ευαισθησίες και της αγωνίες της εποχής της. Η λόγια προσέγγιση του δημοτικού τραγουδιού την οποία παρουσιάζουμε, σεβάστηκε απολύτως τον πυρήνα του, δεν αλλοίωσε την αυθεντικότητα του συναισθήματος. Χρησιμοποίησε το υπάρχων υλικό για να δημιουργήσει μια καινούρια εμπειρία. Γιατί το δημοτικό τραγούδι δεν επιβιώνει μέσα από τη νοσταλγία. Κάθε φορά που τραγουδιέται ξαναγεννιέται, μέσα από τη φωνή, το σώμα και την εποχή που ερμηνεύεται. Γιατί έχει γνησιότητα. Η νέα γενιά δε χρειάζεται να το αισθανθεί ‘’όπως παλιά’’, μπορεί όμως να το ανακαλύψει ως κάτι δικό της. Εκεί βρίσκεται η συνέχεια της παράδοσης.

5. Ως υψίφωνος, πώς ισορροπείτε ανάμεσα στη τεχνική της όπερας και στην αυθεντικότητα της παραδοσιακής φωνής;

Πολύ ωραία ερώτηση. Έχουμε συνδέσει την παραδοσιακή φωνή με μια εκφορά βιωματική και ακατέργαστη, ενώ την τεχνική της όπερας με τον έλεγχο, την καθαρότητα του ήχου, τη θηριώδη αναπνοή, την τοποθέτηση. Στην πραγματικότητα δεν πρόκειται για αντίθεση αλλά για διάλογο. Η φωνή, είτε λυρική είτε παραδοσιακή, είναι φορέας συναισθήματος. Η τεχνική είναι εκεί για να απελευθερώσει την έκφραση, όχι για να την περιορίσει. Και το ζητούμενο είναι πάντα η αλήθεια, να επικοινωνήσω το νόημα του λόγου. Αντιμετωπίζω το τραγούδι πρωτίστως σαν ένα κείμενο που πρέπει να μεταφερθεί με απλότητα. Το μέγεθος της όπερας στη προκειμένη περίπτωσή δεν είναι αναγκαστική συνθήκη, δε χρειάζεται να ακουστώ πιο δυνατά από μια ορχήστρα με εκατό μουσικά όργανα. Οι ίδιοι οι συνθέτες έχουν φροντίσει γι΄ αυτό: οι διασκευές τους, είναι για φωνή και πιάνο. Επομένως όλα είναι σε πιο ‘’ανθρώπινη’’ κλίμακα, ακόμη και ο ψίθυρος επιτρέπεται. Όταν τραγουδώ αυτά τα τραγούδια, προσπαθώ να αφήσω τη φωνή να “ξεχάσει” για λίγο την όπερα και να θυμηθεί τις ατέλειες του προφορικού λόγου — την αμφιβολία, τη ρωγμή, τη συγκίνηση που δεν προέρχεται από την τελειότητα αλλά από τη ζωντανή εμπειρία. Δεν επιδιώκω τον «όμορφο» ήχο, αλλά τον αληθινό. Και εκεί, κάπου ανάμεσα στη γνώση και στο ένστικτο, η φωνή βρίσκει την ισορροπία της.

6. Αν έπρεπε να περιγράψετε με μια φράση τι σημαίνει για εσάς το “κει που ριζώνουνε τα λόγια”, ποια θα ήταν αυτή;

Τα λόγια «ριζώνουν» όταν έχουν ειπωθεί πολλές φορές, όταν έχουν περάσει από στόμα σε στόμα, από γενιά σε γενιά. Είναι οι ρίζες της συλλογικής μας μνήμης. Για μένα, αυτός ο τίτλος σημαίνει: επιστροφή σ’ εκείνο το έδαφος όπου το τραγούδι δεν ήταν ακόμη τέχνη, αλλά τρόπος ζωής.

Πληροφορίες και εισιτήρια https://www.ticketservices.gr/event/kei-pou-rizonoune-ta-logia/?lang=el