Συνέντευξη της Μαριαλένας Οικονομίδου με αφορμή το θεατρικό της έργο "Βρώμικο Παιχνίδι"
Κυρία Οικονομίδου, είναι μεγάλη χαρά να σας έχουμε κοντά μας, στο θεατρο.gr, και να κάνουμε αυτή τη συνέντευξη μαζί σας. Ξεκινώντας, θα ήθελα να σας ρωτήσω ποια είναι τα θετικά, τα «δυνατά» σημεία μιας καταγωγής από σπουδαία καλλιτεχνική γενιά.
Η ζωή γράφει τα δικά της σενάρια, κυρία Σουγιά. Στη δική μου περίπτωση μού έδωσε να παίξω έναν δύσκολο ρόλο, αλλά και πολύ ενδιαφέροντα… Ξεκίνησε μια ζωή με πολλές εκπλήξεις και ανατροπές. Με πέταξε μέσα δίνοντας μου ρόλους σημαντικούς και ασήμαντους.
Πρώτα απ όλα, τον ρόλο ενός παιδιού αναγνωρίσιμων καλλιτεχνών, γιατί το «διάσημων» δεν μού αρέσει, όπως λέω και στον πρόλογο του έργου. Θυμάμαι πως ήταν το σπίτι μας φωτεινό για κάποια χρόνια και τους δικούς μου κάπως χαρούμενους…
Άνθρωποι, εργάτες της τέχνης όλοι τους -και ο πατέρας μου Γιώργος Οικονομίδης και η μητέρα μου Λιάνα Βιτσώρη και οι παππούδες μου, Νίτσα Βιτσώρη-Τσαγανέα και Γιώργος Βιτσώρης, ο οποίος ήταν και ο πραγματικός μου παππούς και ο Χρήστος Τσαγανέας, πατριός της μητέρας μου, δεύτερος σύζυγος της γιαγιάς Νίτσας. Ένα παραμύθι η ζωή μας, τρυφερό και σκληρό, με πολλά ονόματα της τέχνης…
Τα θετικά για μένα, που κράτησα, είναι πως ήσαν άνθρωποι με ήθος και ανθρωπιά -αργότερα μέτρησε αυτό πολύ για μένα… Αριστεροί όλοι τους, με δράση και αγώνες.
Ποια είναι τα εφόδια, τα «όπλα» ενός ανθρώπου που έχει σημαντικούς καλλιτέχνες στο παρελθόν της οικογένειάς του;
Τα όπλα μου τα βρήκα μόνη μου… Όπως ένας πρωτόγονος που βρίσκει ένα ξύλο και αρχίζει να σκαλίζει σε ένα δέντρο. Ήταν ο στίχος μου, η μουσική μου και η ποίηση, με τα οποία ασχολήθηκα από τα δεκαπέντε μου χρόνια. Μπήκα στον χώρο της δισκογραφίας σαν συνθέτης-στιχουργός και ερμηνεύτρια, χωρίς να χρησιμοποιήσω το όνομα ή τη δύναμη της οικογένειας. Ερμήνευσαν μεγάλες φωνές του τόπου μας τραγούδια μου και έγραψα μουσική για θέατρο και για ταινίες μικρού μήκους. Ακόμα συνεχίζω.
Οι δικοί μου βλέπετε δούλευαν συνέχεια και δεν διέθεταν χρόνο για μας… Μας πρόσφεραν όμως ποιότητα ζωής, αν και δεν ήταν πλούσιοι. Μάς μεγάλωσαν, εμένα και τον αδελφό μου, χωρίς να μάς στερήσουν τίποτα υλικό…
Είναι -από την άλλη πλευρά- φορτίο βαρύ η καλλιτεχνική κληρονομιά, Κυρία Οικονομίδου; Εκτός από τη λάμψη, τη γοητεία των καλλιτεχνών, υπάρχει και το αντίτιμο για τα παιδιά και τα εγγόνια τους; Υπάρχει άραγε «η σκοτεινή πλευρά της σελήνης»;
Η σκοτεινή πλευρά της σελήνης προσωπικά με ενέπνευσε καλλιτεχνικά…
Η λάμψη και η γοητεία των καλλιτεχνών κρύβουν από πίσω, στο οπισθόφυλλο, τόσες σύγχρονες τραγωδίες… Σαν αυτές που και οι απλοί άνθρωποι αντιμετωπίζουν. Ίσως λίγο πιο τραγικές, γιατί ένας καλλιτέχνης δεν επιτρέπεται ούτε να πενθήσει -πρέπει ακόμα κι αν φύγει κάποιος αγαπημένος του -ακόμα και το παιδί του, η μητέρα του, ο σύντροφος του- να βγει να παίξει. Αυτό το αντιμετωπίσαμε όλοι στην οικογένεια.
Μιλήστε μας λίγο για τη γιαγιά και τους δυο παππούδες σας. Πώς θυμάστε τη Νίτσα Βιτσώρη-Τσαγανέα και τον Χρήστο Τσαγανέα; Τι θα μπορούσατε να μοιραστείτε μαζί μας για τον Γιώργο Βιτσώρη;
Πιστεύω πως οι δικοί μου πρόσφεραν πολλά στον πολιτισμό μας.
Τους παππούδες μου, αν και δεν τους έζησα πολύ σαν παιδί, τους υπεραγαπούσα. Γνώρισα κοντά τους, όπως και κοντά στους γονείς μου, σπουδαίους καλλιτέχνες και τον παππού Βιτσώρη, που δεν γνώρισα... τον γνώρισα μέσα από τις ιστορίες που μου είπε αργότερα η γιαγιά, για τους κοινούς αγώνες τους και τον τροτσκισμό.
Είχα γράψει κι ένα γράμμα στον παππού Βιτσώρη:
____________________________________
ΔΙΑΛΟΓΟΣ ΜΕ ΤΟΝ ΠΑΠΠΟΎ ΠΟΥ ΔΕ ΓΝΩΡΙΣΑ, ΓΙΩΡΓΟ ΒΙΤΣΩΡΗ
Παππού, πόσο λυπάμαι που δεν σε γνώρισα.
Από παιδάκι άκουγα για σένα, για τους αγώνες σου και τις θυσίες σου, με υπέρτατο ιδανικό την ελευθερία και την ισότητα. Η γυναίκα σου και γιαγιά μου, Νίτσα, δεν σε ξεπέρασε ποτέ. Κι αντί για παραμύθια μου έλεγε με έντονη συγκίνηση τους κοινούς σας αγώνες και τους κινδύνους που αντιμετωπίσατε μαζί. Ο Λέον Τρότσκι έπαιζε έναν καταλυτικό ρόλο στη ζωή και την ιδεολογία σας και τον ακολουθήσατε πίστα, κυρίως εσύ παππού μέχρι το τέλος της πνοής σου, γι αυτό και σε τίμησαν θάβοντάς σε δίπλα από τον γιο του. Και τη γυναίκα σου και γιαγιά μου Νίτσα οι Έλληνες τροτσκιστές την αποχαιρέτησαν με ένα στεφάνι. Όσο για το παιδί σου και μητέρα μου, Λιάνα Βιτσώρη, όταν μιλούσε για σένα δάκρυζε και θύμιζε ένα θλιμμένο παιδί που έψαχνε την αγκαλιά του μικρού της ήρωα, του πατέρα της.
Επίσης άκουγα για τη θεατρική και κινηματογραφική σου καριέρα, που έκανες στο Παρίσι, όταν έφυγες κυνηγημένος.
Γνώρισα τις αδελφές σου περισσότερο, τη Μαίρη και την Έμμα. Κι αυτές για σένα μου μιλούσαν, παππού, τον σπουδαίο αδερφό τους Γιώργο. Κάποιες φορές άκουγα και για τους αδερφούς σου. Τον σπουδαίο ζωγράφο Μίμη Βιτσώρη και τον ποιητή και ηθοποιό Τίμο Βιτσώρη. Όταν πήγα στο Παρίσι, έμεινα στο σπίτι της δεύτερης κόρης σου, της Κατρίν. Κι αυτή για σένα μού μιλούσε. Οι δυο κόρες σου αγαπιόντουσαν πολύ.
Όλη η οικογένεια καλλιτέχνες. Ευαίσθητοι, ξεχωριστοί, αλλιώτικοι άνθρωποι. Πόσες φορές η μητέρα μου, Λιάνα, δεν μου είπε για το κλουβί που τής έφερες και έμεινε άδειο, γιατί δεν πρόλαβες να της φέρεις το καναρίνι. Έπρεπε να φύγεις και έφυγες, παππού.
Στα λέω όλα αυτά και δάκρυα τρέχουν από τα μάτια μου, γιατί σ’ αγαπώ, παππού. Βλέπεις, σε γνώρισα κι ας μη σε γνώρισα ποτέ.
Η εγγονή σου, Μαριαλένα
___________________________________
Όταν όμως είσαι παιδί, δεν σε εντυπωσιάζουν όλα αυτά. Έχεις άλλες ανάγκες… Όμως η ζωή με πέταξε στα βαθιά για πολλά χρόνια, απότομα, και μού έδωσε τον ρόλο του προστάτη αυτής της οικογένειας. Έτσι μεγάλωσα πρόωρα και πήρα ευθύνες πολλές.
Όταν κρύβαμε αριστερούς επί χούντας στο πατρικό μου από τα δέκα μου. Όταν έβλεπα έναν πατέρα να αγωνιά… Έναν πατέρα Εαμίτη, που φυλακίστηκε στο Χαϊδάρι, που ήταν όμηρος των Γερμανών. Αργότερα να ματώνει η οικογένειά μου από προκάτ ρετσινιές… Που μάς έφτασαν στην απελπισία, και τους παππούδες μου, που το ζούσαν μαζί μας. Είδα τους ανθρώπους που ευεργέτησαν οι δικοί μου, κυρίως ο πατέρας μου, να μεταμορφώνονται σε εφιάλτες… Είδα πολλά και πέρασα πολλά σαν κόρη, μάνα, Ελληνίδα, σαν γυναίκα δημιουργός…
Ευτυχώς με δυνάμωσε η τέχνη, το θέατρο και ο κινηματογράφος που σπούδασα.
Μιλώντας για τον «Άγνωστο Βιτσώρη», το βιβλίο του Νίκου Θεοδοσίου, που κυκλοφόρησε το 2019.
Στο έργο σας αναφέρεστε (διακριτικά σε ό,τι αφορά τις αιτίες) στον θάνατο της αδερφής σας. Πώς επηρέασε αυτή η απώλεια τη ζωή σας;
Η φυγή της αδελφής μου σαφέστατα και επηρέασε τη ζωή όλων μας… Είναι λογικό άλλωστε…
Πώς βλέπετε την καλλιτεχνική δημιουργία σήμερα; Ποια είναι η εικόνα σας για τη σύγχρονη (αθηναϊκή) θεατρική σκηνή;
Έχουμε αξιόλογους ηθοποιούς, άλλους εντός και άλλους εκτός γκέτο. Αξιόλογες και μη παραστάσεις υπάρχουν. Μα είναι στη διάθεση των θεατών να επιλέξουν. Το ΒΡΩΜΙΚΟ ΠΑΙΧΝΙΔΙ είδα να αγαπιέται και να αγγίζει κι αυτό με συγκίνησε πολύ.
Οι ηθοποιοί και η σκηνοθέτης δίνουν τον καλύτερο εαυτό τους με τις ερμηνείες τους σε ένα δύσκολο έργο, με πολλά μηνύματα και διαφορετικά θέματα.
Τώρα γράφω το δεύτερο θεατρικό μου… Χαλαρά…
Οι συντελεστές και ο πρόλογος της Μαριαλένας Οικονομίδου για το "Βρώμικο Παιχνίδι"
Τι σας ώθησε να γράψετε το «Βρώμικο Παιχνίδι»; Γιατί τώρα;
Στην οικογένειά μου όλοι είχαμε αξίες. Την ισότητα, τη δικαιοσύνη, την αξιοκρατία… Η πιο δύσκολη παράσταση είναι η ζωή. Αυτό λέω και στο έργο μου. Και πιστεύω πως το ΒΡΩΜΙΚΟ ΠΑΙΧΝΙΔΙ είναι ένας ύμνος της ανθρώπινης πολύπλευρης τραγωδίας.
Έτσι ξεκίνησα να γράφω το έργο μου. Αφήνοντας το βιβλίο μου, που χρόνια τώρα ετοιμάζω. Πάντρεψα πολλές σκληρές και τραγικές καταστάσεις, που αντιμετώπισα κι εγώ και οι δικοί μου. Μια εξομολόγηση, μια κραυγή πόνου, μια κατάθεση ψυχής με αληθινά γεγονότα και στοιχεία μυθοπλασίας.
Έγραψα και τη μουσική του έργου… Η μουσική είναι λόγος επίσης.
Στο έργο μου εστιάζω στη σημαντικότητα τριών πραγμάτων: της επιβίωσης, της καθημερινότητας και της αιώνιας ανθρώπινης τραγωδίας, την οποία παντρεύω και με κάποιες πινελιές κωμωδίας.
Οι ηθοποιοί Μίρνα Μηλιώνη, Τίνα Τσακίρη, Γιάννης Ρωμανός, Έλενα Μιχαήλ, Κέλλυ Δραγουμάνου, ερμηνεύουν εξαιρετικά! Η Μαρία Λιτσοπούλου σκηνογραφεί πολύ όμορφα. Η Αλίκη Πήτερσον αναλαμβάνει και σκηνοθετεί εξαιρετικά ένα δύσκολο έργο, με αγάπη και σεβασμό!
Και εμείς το αγαπάμε, αλλά κυρίως ο κόσμος, το έργο μας αυτό. Γιατί πλέον το έργο που έγραψα ανήκει σε όλους τους συνεργάτες. Και με αυτό το μοίρασμα κοινού και συναδέλφων, η μούσα μου -δηλαδή ο πόνος- απαλύνεται…
Οι Έλληνες αν αντέχουμε είναι …επειδή στο αίμα μας κυλάνε η τραγωδία παράλληλα με την κωμωδία μαζί!
Η παραπάνω φωτογραφία είναι από την παράσταση «Ιστορίες του Κυρίου Κόϋνερ» του Μπέρτολτ Μπρεχτ, που παίξαμε το 2015 με τον εξαιρετικό Σάββα Αξιώτη, στο Θέατρο «Αλκμήνη». Στο έργο υπήρχε και δική μου μουσική σύνθεση και τραγούδι. Έχω παίξει λίγες φορές στο θέατρο, επιλεκτικά θα έλεγα… Με γεμίζει τόσο πολύ όταν γράφω μουσική για θέατρο και κινηματογράφο, επιθεώρηση ή πρόζα. Γράφω για παραστάσεις εδώ και τριάντα χρόνια. Σαν τραγουδοποιός δούλευα σε ροκ σκηνές βασικά, αλλά και σε άλλες μουσικές σκηνές και συναυλίες, παρουσιάζοντας κυρίως δικά μου τραγούδια.
Πώς σας φάνηκαν οι αντιδράσεις στο έργο και στον λόγο σας; Τις περιμένατε; Τι γεύση αφήνει μέσα σας αυτή η περιπέτεια μέχρι στιγμής;
Ήταν συγκινητικό το αποτέλεσμα, γιατί είδα να αγγίζει το έργο μου τους θεατές. Όπως επίσης και τους κριτικούς θεάτρου. Όσους πρόλαβαν να το παρακολουθήσουν, γιατί κι εμείς σταματήσαμε, λόγω του γνωστού φονικού ιού! Ζώντας αυτή την τραγωδία, την πανανθρώπινη, πρέπει να φιλοσοφήσει και να βελτιωθεί ο άνθρωπος, να γίνει δίκαιος. Επίσης, πρέπει να δείξουμε σεβασμό και ευγνωμοσύνη σε όλους αυτούς τους ανθρώπους που θυσιάζονται αυτή την ώρα: τους γιατρούς, τους νοσηλευτές, τους φαρμακοποιούς, τους δημοσιογράφους, εκείνους που μαζεύουν τα σκουπίδια μας και που δουλεύουν στα σούπερ μάρκετ! Κουράγιο και υπομονή σε όλους μας! Οικονομική καταστροφή -κλείνουν τα πάντα, άνθρωποι χάνουν τη δουλειά τους! Επιχειρήσεις ματώνουν!
Θα τα καταφέρουμε… όπως λέω και στον πρόλογό μου. Περαστικοί είμαστε, αλλά το ξεχνάμε! Ο θάνατος δεν εξαιρεί κανέναν. Είναι ίσος και σκληρός προς όλους μας -φτωχούς και πλούσιους… Είχα γράψει, δε θυμάμαι πότε, «μια βόλτα στο κοιμητήριο σε βοηθάει να νοιώσεις τι σημαίνει απόλυτη δικαιοσύνη και ισότητα». Αλλά θα τα καταφέρουμε. Ναι, θα τα καταφέρουμε…
Η κόρη σας, Λιάνα Carriere-Οικονομίδου, κάνει σύντομα μια δυναμική θεατρική εμφάνιση. Είναι η καλλιτεχνική δημιουργία μονόδρομος σε μια τέτοια οικογένεια; Τι θα τη συμβουλεύατε;
Τί να τη συμβουλεύσω! Τα παιδιά μου, αυτά με συμβουλεύουν και -πιστέψτε με- είναι το σημαντικότερο έργο της ζωής μου! Περίμενα να καμαρώσω την κόρη μου και τους συναδέλφους της, Πάνο Κορδαλή και Κατερίνα Χάσκα, στους «Πιστωτές» του Στρίντμπεργκ, σε μετάφραση, διασκευή και σκηνοθεσία του Χρήστου Προσύλη. Θα είχε πρεμιέρα στις 13 Μαρτίου στο «Μπάγκειον», αλλά λόγω της πανδημίας το ανέβαλλαν. Αυτό μού στοίχισε πιο πολύ… Αλλά η πανδημία μας αφορά όλους και μας χτύπησε όλους, οικονομικά και εργασιακά. Θα περάσει… Τις τελευταίες μέρες συζητώ με νέους ανθρώπους οι οποίοι υποστηρίζουν ότι μέσα από αυτή την τραγωδία μπορεί ο άνθρωπος να αρχίσει να βελτιώνεται, να αλλάξει αυτό το ψεύτικο μοντέλο ζωής!
Κυρία Οικονομίδου, μιλήστε μας λίγο για σας και για τις αξίες σας. Ποιες πεποιθήσεις σάς συνοδεύουν ακόμα, σ’ αύτη την καμπή του ταξιδιού; Τι άλλαξε μέσα στον χρόνο και τι παραμένει ίδιο;
Με όπλο μου την αξιοκρατία, την οποία έχει και η κόρη μου, Λίανα Καρριέρε, βέβαια. Και οι δύο την έχουμε σε υπερβολικό βαθμό… Πορευόμαστε στον χώρο της μάνας-τέχνης, όπως την ονομάζω. Γιατί η τέχνη μου με βοήθησε σαν μάνα μου και σαν σύντροφος στη ζωή!
Ουδείς στην οικογένεια δεν εκμεταλλεύτηκε ή καπηλεύτηκε τα γαλόνια του άλλου… Η κόρη μου είναι η καλύτερη ηθοποιός της οικογένειάς μου. Με το σπαθί της, όπως κι εγώ, χωρίς υστερία δημοσιότητας. Με το έργο μας. Το οποίο κρίνεται από τον κόσμο...
Κυρία Οικονομίδου, σάς ευχαριστώ θερμά για τον χρόνο σας και την παρουσία σας στο θεατρο.gr!
Σας ευχαριστώ πολύ που μου δώσατε την ευκαιρία να πω δυο πράγματα για το έργο μου και τη ζωή μου…
____________________________________
(Το θεατρικό έργο «Βρώμικο Παιχνίδι» της Μαριαλένας Οικονομίδου κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Φίλντισι και περιλαμβάνει το cd με την πρωτότυπη μουσική της σύνθεση και τα τραγούδια που ακούγονται στην παράσταση. Μπορεί να παραγγελθεί και διαδικτυακά, στην ιστοσελίδα των εκδόσεων). 
