Στη σημερινή μας συνέντευξη έχουμε τη χαρά να συνομιλούμε με την Έλενα Δαββέτα, συγγραφέα της νουβέλας «Όνειρα από χώμα», ενός έργου που συνδυάζει την αρχαιολογική αναζήτηση με την ψυχική διερεύνηση και τη μνήμη. Μέσα από τη διαδρομή των ηρώων της, από την Αθήνα στη Θεσσαλονίκη, και από την επιφάνεια προς τα βάθη της προσωπικής και συλλογικής ιστορίας, η συγγραφέας μάς παρασύρει σε ένα αφήγημα γεμάτο στοχασμό, ευαισθησία και εσωτερικό ρυθμό. Συζητάμε μαζί της για τη θεματική του έργου, τους χαρακτήρες, το παρελθόν, και φυσικά για τη δύναμη της γραφής να φωτίζει τα πιο κρυφά στρώματα της ανθρώπινης ύπαρξης.

1. Τι ήταν αυτό που σας ενέπνευσε αρχικά να γράψετε το «Όνειρα από χώμα»; Υπήρξε κάποιο προσωπικό βίωμα ή έναυσμα που λειτούργησε ως αφορμή για τη δημιουργία του έργου;

Η έμπνευση ήρθε από ένα άρθρο που αφορούσε την ανακάλυψη ενός βρεφικού νεκροταφείου στη συμπρωτεύουσα. Τα στοιβαγμένα οστά στα μικρά αγγεία που ήταν επίλογος σύντομων βίων κυριολεκτικά με συντάραξαν, δημιουργώντας μου την έντονη επιθυμία να πλάσω μια ιστορία γύρω από αυτούς τους μικρούς ανθρώπους που δεν πρόλαβαν να καταλάβουν τι σημαίνει ζωή.

2. Στη νουβέλα «Όνειρα από χώμα» η αναχώρηση των δύο ηρώων από την Αθήνα για τη Θεσσαλονίκη συμβολίζει ίσως μια φυγή, μια αναζήτηση ή μια μετάβαση. Ποια ήταν η πρόθεσή σας πίσω από αυτή τη γεωγραφική μετακίνηση; Τι αντιπροσωπεύει για τη Διδώ αυτή η διαδρομή;

Ταξίδι. Μια λέξη που ακολουθείται από καινούριες εικόνες, εμπειρίες, γνωριμίες, και όλα αυτά στο τέλος περιπλέκονται στο μυαλό φτιάχνοντας αναμνήσεις... Αλλά το ταξίδι παίρνει κάποιες φορές και μια μεταθανάτια έννοια, μια μετάβαση σε κάτι άγνωστο, χωρίς επιστροφή... Η Διδώ μετακινείται γεωγραφικά προς τα πάνω μπαίνοντας στο αεροπλάνο, δηλαδή μέσω του ουρανού, σε μια πόλη γεμάτη εκκλησίες βυζαντινές, δεμένη άρρηκτα με κάτι ίσως πιο πνευματικό. Η ίδια, επηρεασμένη από τον θάνατο του πατέρα της, το αίσθημα της εγκατάλειψης από τους βιολογικούς της γονείς αλλά και την πρόσφατη ανακάλυψη του βρεφικού νεκροταφείου, είναι αποφασισμένη κάνοντας αυτή την ανοδική διαδρομή να αφεθεί στα μηνύματα που έρχονται από έναν άυλο κόσμο.

3. Η συμμετοχή σε μια αρχαιολογική ανασκαφή δεν είναι μόνο ένα επαγγελματικό βήμα για την ηρωίδα, αλλά και η αφετηρία για μια εσωτερική ανασκαφή. Ποια είναι για εσάς η σύνδεση ανάμεσα στην ιστορική αναζήτηση και την προσωπική αλήθεια;

Η ιστορία πάντα μας διδάσκει πολλά. Δεν είναι μάλιστα λίγες οι φορές που βρίσκουμε ομοιότητες στις πράξεις μας με αυτές κάποιων ανθρώπων που έζησαν εκατοντάδες χρόνια πριν από εμάς. Διαβάζοντας ή ερευνώντας κάποια συγκεκριμένα ιστορικά γεγονότα, νιώθω την τάση να σταθώ λίγο περισσότερο, προσπαθώντας να αφουγκραστώ τι είναι αυτό που έχει τραβήξει ιδιαίτερα την προσοχή μου, ποια εσωτερική ανάγκη έχω προσπεράσει, και με αφορμή τον τρόπο που εξελίσσεται η ιστορία, έχω και εγώ την ευκαιρία να καταλάβω κάποια πράγματα για τον εαυτό μου.

4. Η Διδώ φαίνεται να κουβαλά ένα φορτίο από το παρελθόν, που έρχεται στην επιφάνεια μέσα από τις εξελίξεις της πλοκής. Θα λέγατε ότι αυτό είναι και το κυρίαρχο θέμα του έργου; Αν ναι, τι προσπαθείτε να πείτε για την ανθρώπινη ανάγκη κατανόησης του παρελθόντος;

Όντως η Διδώ έχει την ανάγκη να βρει τις ρίζες της, να ανακαλύψει κομμάτια του εαυτού της που νιώθει ότι κάποιοι τα έχουν κρύψει βαθιά στο έδαφος του χρόνου. Ίσως αν δεν ήταν υιοθετημένη να μην είχε ποτέ αυτή την ανάγκη. Όμως η σκέψη ότι μια πτυχή της ύπαρξής της είναι σε κάποιο σκοτεινό σημείο την τρελαίνει, την εγκλωβίζει σε έναν συναισθηματικό λαβύρινθο. Πρέπει να μάθει, χρειάζεται να μάθει για να προχωρήσει. Πιστεύω ότι ο άνθρωπος έχει την ανάγκη να γνωρίζει το παρελθόν, τον ιντριγκάρει να μαθαίνει πράγματα για την προέλευσή του. Γι’ αυτό άλλωστε γράφει την ιστορία, δεν θέλει να ξεχνά.

5. Καθώς η πλοκή ξετυλίγεται, αποκαλύπτονται «αλήθειες» – κάποιες ιστορικές, άλλες προσωπικές. Πώς διαχειρίζεστε στην αφήγηση την έννοια της «ανακάλυψης»; Υπάρχει τελικά απόλυτη αλήθεια ή κάθε αποκάλυψη γεννά νέα ερωτήματα;

Σε κάθε της βήμα η Διδώ βρίσκεται μπροστά σε κάτι καινούριο, νιώθοντας ότι πλησιάζει όλο και πιο πολύ στην πολύτιμη αλήθεια. Προσπαθεί δηλαδή με κάθε τρόπο να τραβήξει από τη λήθη τα βρέφη που τόσο άδικα χάθηκαν, αλλά και τη δική της βρεφική ηλικία, που ξεχάστηκε σε κάποιο σκοτεινό σημείο της χρονικής της γραμμής. Όμως πάντα θα υπάρχει κάτι που θα λησμονείται και θα μένει κρυμμένο, δυσχεραίνοντας την κατάκτηση της απόλυτης αλήθειας. Όσον αφορά την «ανακάλυψη», έχει κεντρικό ρόλο στη συγκεκριμένη νουβέλα καθώς όλα στη ζωή της ηρωίδας περιστρέφονται γύρω από αυτή την έννοια. Πάντα ψάχνει κάτι να ανακαλύψει όχι μόνο στην επαγγελματική, αλλά και στην προσωπική της ζωή ‒ από την ιπτάμενη κατσαρίδα που εισέβαλε στο δωμάτιό της, όπως οι μαύρες σκέψεις που φτερούγιζαν συνέχεια στο μυαλό της, μέχρι τον Μάρκο, που λειτουργεί ως επίλογος στην εύρεση της δικής της αλήθειας.

6. Η νουβέλα εκτυλίσσεται σε ένα περιβάλλον όπου το παρελθόν και το παρόν συνυπάρχουν – η Θεσσαλονίκη, με την ιστορία και την παράδοσή της, γίνεται σκηνικό αλλά και χαρακτήρας της ιστορίας. Πώς αξιοποιήσατε τον χώρο της πόλης και της ανασκαφής για να ενισχύσετε την ατμόσφαιρα και την πλοκή; Ποια είναι η σημασία του τόπου στη διαμόρφωση της εξέλιξης των ηρώων;

Η μεταφορά στα χρόνια του Ιουστινιανού και η σχετική αφήγηση για τη ζωή ενός νιόπαντρου ζευγαριού εκείνης της εποχής ενισχύει την ατμόσφαιρα και διευκολύνει την πλοκή. Και όπως προανέφερα, η Θεσσαλονίκη με τις τόσες βυζαντινές εκκλησίες φέρει ένα έντονο πνευματικό φορτίο, το οποίο επιβαρύνει τον συναισθηματικό κόσμο της ηρωίδας. Παράλληλα ο τόπος εργασίας πάνω στο βρεφικό νεκροταφείο δημιουργεί ένα μεταθανάτιο αίσθημα που επιτρέπει στη Διδώ να παρομοιάζει την εγκατάλειψη από τους γονείς της με θανατηφόρα αρρώστια που την οδήγησε σε πνευματικό θάνατο.

7. Η φράση «όσο βαθιά κι αν σκάψει ο ερευνητής, πάντα θα υπάρχει κάτι βαθύτερα» είναι ιδιαίτερα πολυσήμαντη. Θα λέγατε πως αποτελεί και τη βασική φιλοσοφική θέση του έργου σας; Πώς αντιλαμβάνεστε την έννοια της έρευνας, τόσο στην επιστήμη όσο και στην ανθρώπινη ψυχή;

Ναι, ισχύει ότι αυτή η φράση παίζει κεντρικό ρόλο στη συγκεκριμένη νουβέλα. Τα χωμάτινα επίπεδα της γης κρύβουν αμέτρητες ιστορίες. Άλλες έχουν βγει στο φως, άλλες είναι ακόμα θαμμένες και άλλες έχουν υποκύψει στην αλλοίωση που απλόχερα τους έχει προσφέρει ο χρόνος μετατρέποντάς τες σε σκόνη. Επομένως, όσον αφορά την επιστήμη, ο ερευνητής δεν είναι ποτέ σίγουρος ότι έχει τελειώσει με το «σκάψιμο». Αλλά και η ψυχή, όντας το άυλο μέρος του ανθρώπινου σώματος, κρύβει πάθη, φοβίες και αρετές που είτε έχουν έρθει στο φως είτε μένουν καλά κρυμμένες έως ότου ένα συμβάν να τις ενεργοποιήσει. Και τότε ο άνθρωπος γίνεται ερευνητής της ύπαρξής του, προσπαθώντας να ανακαλύψει τις ρίζες της καλοσύνης ή της κακίας που κρύβει μέσα του. Πάντα όμως κάτι θα του ξεφεύγει, κάτι που θα κρύβεται βαθύτερα, όπως συμβαίνει στα χωμάτινα επίπεδα της γης. Άλλωστε κι αυτός από χώμα είναι πλασμένος.

8. Ως εκπαιδευτικός, έχετε μάθει να καθοδηγείτε νέους ανθρώπους στην κατανόηση του κόσμου. Η Διδώ, ως ηρωίδα, θα μπορούσε να χαρακτηριστεί ως μαθήτρια της ζωής μέσα από τις εμπειρίες της; Και αν ναι, ποιο μάθημα νομίζετε ότι αποκομίζει στο τέλος της διαδρομής της;

Ναι, φυσικά και η Διδώ παίρνει μαθήματα ζωής μέσα από τις εμπειρίες της. Αυτό στο οποίο καταλήγει από όσα έμαθε από το συγκεκριμένο ταξίδι είναι ότι δεν πρέπει να βιάζεται να βγάζει συμπεράσματα γιατί τα πράγματα εξελίσσονται σχεδόν πάντα τελείως διαφορετικά από ό,τι έχει φανταστεί.

9. Τι θα θέλατε να νιώσουν οι αναγνώστες όταν ολοκληρώσουν τη νουβέλα; Υπάρχει κάποιο συναισθηματικό ή νοηματικό αποτύπωμα που ευελπιστείτε να αφήσει το βιβλίο σας;

Αυτό που θέλω να επικοινωνήσω με το βιβλίο μου είναι ότι όλα γίνονται για κάποιον λόγο. Δεν χρειάζεται να προτρέχουμε σε συμπεράσματα, αλλά να αφήνουμε τη ροή της ζωής μας να κυλάει ήρεμα χωρίς να βιάζουμε καταστάσεις...

10. Έχετε ήδη κάποιο επόμενο συγγραφικό σχέδιο ή ιδέα που δουλεύετε αυτή την περίοδο; Ποια θεματολογία ή είδος σας απασχολεί αυτή τη φορά και τι να περιμένουν οι αναγνώστες από εσάς στο μέλλον;

Έχω στα σκαριά ένα μυθιστόρημα κοινωνικού περιεχομένου, αλλά είναι σε πολύ πρώιμο στάδιο λόγω της ενασχόλησής μου με τον μικρό μου γιο. Αυτό που μπορώ να πω για το νέο μου έργο είναι ότι η αναζήτηση της εσωτερικής αλήθειας συνεχίζεται...