Η παράσταση Φάουστ, σε σκηνοθεσία Άρη Μπινιάρη, στην Κεντρική Σκηνή του Εθνικού Θεάτρου, είναι μια εμπειρία που υπερβαίνει τη θεατρική πράξη. Είναι μία καταβύθιση στο σκοτεινό και ταυτόχρονα φωτεινό βάθος της ανθρώπινης ψυχής, μία σπάνια αισθητηριακή και στοχαστική ολοκλήρωση. Ο Μπινιάρης κατορθώνει να οπτικοποιήσει με σπάνια ενάργεια τα συναισθήματα που εκλύονται από την αγωνία του ανθρώπου, καθώς αναμετριέται με τα αιώνια υπαρξιακά διλήμματα: τι δίνει νόημα στη ζωή; Πού κρύβεται η αλήθεια; Ποια είναι η σωστή συνταγή για να ζήσεις πλήρως;

Η δραματολογική επεξεργασία της Έρις Κύργιας και η δραματουργική συμβολή της Νεφέλης Παπαναστασοπούλου αποτελούν καλλιτεχνικό επίτευγμα από μόνες τους. Σε μόλις 105 λεπτά, καταφέρνουν να συμπυκνώσουν το απύθμενο βάθος του έργου του Γκαίτε, αναδεικνύοντας όχι μόνο το φιλοσοφικό του στοχασμό, αλλά και το συγκλονιστικό συναισθηματικό του πυρήνα.

Το Φάουστ του Γκαίτε είναι ίσως το δυνατότερο έργο της γερμανικής λογοτεχνίας. Ο ποιητής αφιέρωσε σχεδόν μια ζωή για να το ολοκληρώσει, αποτυπώνοντας σε αυτό την αγωνία του Διαφωτισμού, τη σύγκρουση ανάμεσα στη λογική και τη μεταφυσική, την επιστήμη και το μυστήριο, το ένστικτο και την πίστη. Ο ήρωάς του, ο γιατρός Φάουστ, διψά για γνώση και εμπειρία, θέλει να νιώσει την καρδιά του να χτυπά, να νιώσει τον έρωτα, την ένωση, την πληρότητα – και καταφεύγει στον Μεφιστοφελή, που εδώ εμφανίζεται με την ευφυέστατη σκηνοθετική έμπνευση του Άρη Μπινιάρη ως... ψυχίατρος.

Η παράσταση μου έδωσε μια νέα, σχεδόν ψυχοθεραπευτική ερμηνεία του έργου: ο άνθρωπος που ψάχνει να γεμίσει τα ελλείμματά του με γνώση, εμπειρία, έρωτα, εξουσία, και τελικά συντρίβεται υπό το βάρος των ίδιων των επιλογών του. Η αγωνία για τη «σωστή» ζωή, το αίσθημα ότι η στιγμή γλιστράει μέσα από τα χέρια, ο φόβος του κενού και της απουσίας νοήματος, όλα αναδύονται στη σκηνή με ωμότητα και δύναμη.

Κι εδώ, ο Φάουστ δεν είναι μόνο ο υπαρξιακός διανοούμενος. Είναι ένας άνθρωπος που κραυγάζει από μοναξιά. Που θέλει τόσο πολύ να ενωθεί με ένα άλλο πλάσμα – συναισθηματικά, σωματικά, υπαρξιακά. Λαχταρά να νιώσει την καρδιά του να χτυπάει, να βιώσει το σαρωτικό έρωτα, να επανασυνδεθεί με τη ζωή. Και με αυτή την αγωνία, προστρέχει στον Μεφιστοφελή, που εδώ παίρνει τη μορφή ενός σύγχρονου ψυχοθεραπευτή· μιας φιγούρας που ενσαρκώνει την εσωτερική του φωνή, την ανάγκη του να αφεθεί. Ο Φάουστ του Μπινιάρη δεν είναι η αυστηρή, πειθαρχημένη μορφή του Γκαίτε, αλλά ένας άνθρωπος του σήμερα, παγιδευμένος στη λαχτάρα της επαφής. Σε μια εποχή όπου η σύνδεση είναι τόσο δύσκολη, και η μοναξιά τόσο εκκωφαντική, ο Φάουστ γίνεται καθρέφτης μας.

Ο ήχος, οι φωτισμοί και τα σκηνικά δημιουργούν μια μαγική συνθήκη. Ο Τζεφ Βάγγερ (μουσική σύνθεση και ηχητικός σχεδιασμός) ενισχύει την ένταση κάθε σκηνής, ενώ οι φωτισμοί της Στέλλας Κάλτσου και τα σκηνικά, τα κοστούμια και οι μάσκες του Πάρι Μέξη μεταμορφώνουν τη σκηνή σε διαρκή μετάβαση μεταξύ κόσμων, μεταξύ λογικής και ενστίκτου, μεταξύ ύπαρξης και ματαιότητας.

Οι ηθοποιοί είναι πραγματικά «από άλλο πλανήτη». Με απόλυτη σωματική και φωνητική πειθαρχία, με υποκριτική ακρίβεια και πάθος, συνθέτουν μια ολόκληρη ανθρώπινη συμφωνία επί σκηνής. Οι ηθοποιοί είναι ένα σώμα, μία αναπνοή. Οι φωνές, οι κινήσεις, τα βλέμματα, όλα είναι δουλεμένα μέχρι το κόκαλο – λιωμένα σε καμίνι, όπως θα έλεγε κανείς. Είναι ένα από τα σπανιότερα παραδείγματα πλήρους θεατρικής σύμπραξης που έχω δει.

Με την καθοδήγηση της Φαίδρας Νταϊόγλου, οι χορογραφίες είναι αδιανόητα καλοδουλεμένες: οργανικά δεμένες με την αφήγηση, μεταμορφώνουν το σώμα σε λόγο και το λόγο σε κραυγή. Αντίστοιχα, οι φωνητικές συνθέσεις της Μαρίσσας Μπίλη δίνουν μια σχεδόν τελετουργική διάσταση στο λόγο, κάνοντάς τον να πάλλεται.

Ιδιαίτερα με συγκλόνισε η σκηνή του ζωώδους και ταυτόχρονα τρυφερού έρωτα των δύο ανθρώπων – ελαφιών. Μέσα σε ένα έντονα παγανιστικό περιβάλλον, η σκηνή αυτή λειτουργεί σαν ένα τελετουργικό εξαγνισμού. Μια στιγμή όπου η φύση, η επιθυμία και το τραύμα συνομιλούν χωρίς λόγια, μόνο με σώματα και βλέμματα.

Κι εκεί, στο διάλογο του έκπτωτου αγγέλου με τον Θεό Ήλιο, η παράσταση φτάνει σε μια πνευματική κορύφωση. Όταν ο άγγελος μιλά για τα σκοτάδια του ανθρώπου, όχι ως σφάλμα αλλά ως αναγκαία ρωγμή – μια ρωγμή από όπου μπορεί να εισχωρήσει η αγάπη – η πρόταση αυτή διαπερνά με δύναμη καρδιά και νου. Τι κι αν η αγάπη χαλάει λίγο την τελειότητα του Θείου; Την κάνει ανθρώπινη. Και άρα ουσιαστική. Εφικτή.

Ο Φάουστ, όπως τον υποδύεται ο Μιχάλης Βαλάσογλου, είναι ένας σύγχρονος, παλλόμενος άνθρωπος που κραυγάζει από την αγωνία της μοναξιάς. Ο Άρης Νινίκας δίνει στον Μεφιστοφελή μια δωρική ηρεμία και μια μυστήρια γοητεία – είναι μια ήσυχη, μειλίχια δύναμη που σε κάνει σχεδόν να τον εμπιστεύεσαι. Πλάι του, δύο αφοπλιστικοί ακόλουθοι (ερμηνευμένοι από τους Γιλμάζ Χουσμέν και Ειρήνη Τσέλλου) συγκροτούν μια «ανίερη Τριάδα» με χιούμορ, υπονομευτική ενέργεια και συμβολισμούς.

Η Νάντια Κατσούρα ως Μαργαρίτα ακροβατεί ανάμεσα στην παιδική αθωότητα και την ωριμότητα της συναισθηματικής κατανόησης. Όταν οι φόβοι του Φάουστ –«η μόνη του οικογένεια»– την διώχνουν, εκείνη αργότερα επιστρέφει με συμπόνια και αποδοχή, σε μια σκηνή συμφιλίωσης που σπαράζει, μια από τις πιο δυνατές "ομιλούσες" στιγμές σιωπής που έχω δει ποτέ στη σκηνή. 

Το έργο του Γιόχαν Βόλφγκανγκ φον Γκαίτε, καρπός δεκαετιών συγγραφικής ωρίμανσης, είναι θεμέλιο της παγκόσμιας λογοτεχνίας. Ο Γκαίτε, γιος του γερμανικού Διαφωτισμού και της Ρομαντικής έκρηξης, έγραψε τον «Φάουστ» ως μια διαλεκτική σύγκρουση μεταξύ της ορθολογικής αναζήτησης και της εμπειρικής, συναισθηματικής βύθισης στη ζωή. Η παράσταση του Μπινιάρη καταφέρνει να μεταφέρει αυτή την πολυπλοκότητα στο σήμερα με τρόπο που συγκινεί, σοκάρει και απελευθερώνει. Σε έναν κόσμο όπου το θέατρο συχνά παλεύει να ισορροπήσει ανάμεσα στο θέαμα και το βάθος, ο Φάουστ του Μπινιάρη καταφέρνει να τα προσφέρει και τα δύο σε μια σπάνια ισορροπία.

Από 19.03.2025
ΚΤΗΡΙΟ ΤΣΙΛΛΕΡ - ΚΕΝΤΡΙΚΗ ΣΚΗΝΗ

Τετάρτη & Κυριακή | 18.00
Πέμπτη & Παρασκευή | 21.00
Σάββατο | 18.00 & 21.00

Συντελεστές παράστασης
Ιωάννης N. Θεοδωρακόπουλος
Μετάφραση
Άρης Μπινιάρης
Διασκευή, σκηνοθεσία
Νεφέλη Παπαναστασοπούλου
Σύμβουλος δραματουργίας
Πάρις Μέξης
Σκηνικά, κοστούμια, μάσκες
Τζεφ Βάγγερ
Μουσική, ηχητικός σχεδιασμός
Φαίδρα Νταϊόγλου
Χορογραφίες
Στέλλα Κάλτσου
Φωτισμοί
Μαρίσσα Μπίλη
Φωνητικές συνθέσεις
Έρι Κύργια
Δραματολόγος παράστασης
Gelly Pedefu
Βοηθός σκηνοθέτη
Μαριάνθη Ράδου
Βοηθός ενδυματολόγου-σκηνογράφου
Δέσποινα-Μαρία Ζαχαρίου
Β΄ βοηθός σκηνογράφου-ενδυματολόγου
Ιφιγένεια Γιαννιού
Βοηθός φωτίστριας
Κωνσταντίνος Κολιούσης
Σχεδιασμός κομμώσεων
Olga Faleichyk
Σχεδιασμός μακιγάζ

Διανομή ρόλων
Μιχάλης Βαλάσογλου
Φαόυστ
Μπάμπης Γαλιατσάτος
Κορυφαία ενοχή, Θεός
Ηλέκτρα Καρτάνου
Φόβος, Πίθηκος, Σκιά του Φάουστ
Νάντια Κατσούρα
Μαργαρίτα
Μάριος Κρητικόπουλος
Έκπτωτος εαυτός, ιεροεξεταστής, Σκιά του Φάουστ
Μαριάννα Μαθιά
Ενοχή, Φόβος, Σκιά του Φάουστ
Μαρία Μαντά
Φόβος, Πίθηκος, Σκιά του Φάουστ
Ιωάννα Μαυρέα
Μάγισσα
Λένα Μποζάκη
Ενοχή, Φόβος, Σκιά του Φάουστ
Άρης Νινίκας
Εωσφόρος
Βασίλης Παπαδόπουλος
Μετανοημένος εαυτός, ιεροεξεταστής, Σκιά του Φάουστ
Στέφανος Πίττας
Κορυφαία ενοχή, ιεροεξεταστής, Σκιά του Φάουστ
Κωνσταντίνα Τάκαλου
Κορυφαίος φόβος
Ειρήνη Τσέλλου
Έκπτωτο πνεύμα β΄
Αλεξάνδρα Χασάνι
Ενοχή, Φόβος, Σκιά του Φάουστ
Γιλμάζ Χουσμέν
Έκπτωτο πνεύμα α΄