1. Ποιό γεγονός στάθηκε η αφορμή γι’ αυτό το θεατρικό ντοκιμαντέρ που θα δούμε στην σκηνή του Δημοτικού θεάτρου Πειραιά.

ΣΠΥΡΟΣ: Το «Άκου μικρέ, ο Πειραιάς βομβαρδίστηκε» είναι η εξέλιξη μιας παράστασης που είχαμε παρουσιάσει το 2017 στις παράλληλες δράσεις του Φεστιβάλ Αθηνών. Τότε, ως φοιτητές της του Τμήματος Θεατρικών Σπουδών Ναυπλίου ακόμη, μέσα από τα μαθήματα του Θεάτρου Ντοκουμέντο και του Θεάτρου της Επινόησης δημιουργήσαμε μια παράσταση που αναφερόταν στον Πειραιά συνολικά. Είναι ένας τόπος με μεγάλη ιστορία και πολιτισμό, που έχει μεγάλη σημασία να τον ερευνήσει κανείς και να τον γνωρίσει. Η επιλογή να εστιάσουμε φέτος στο ιστορικό πλαίσιο των βομβαρδισμών νομίζω πως είναι μια ανάγκη αυτονόητη, καθώς βιώνουμε μια μεγάλη ανησυχία τα τελευταία χρόνια με συνεχείς πολέμους και απειλές που ολοένα και φουντώνουν. Ο Πειραιάς, στον δεύτερο παγκόσμιο πόλεμο, βίωσε μια πολύ σκληρή πραγματικότητα, ίσως εντελώς διαφορετική από οποιοδήποτε άλλο μέρος στην Ελλάδα εκείνη την εποχή και οι ιστορίες των ανθρώπων του Πειραιά, μπορούν να μας δώσουν ένα καλό μάθημα για τα πράγματα που συμβαίνουν αυτή την στιγμή δίπλα μας, αλλά που τα προσπερνάμε ως απλούς τίτλους ειδήσεων. Δηλαδή, συμβαίνουν πράγματα πρωτόγνωρα που δεν είναι καθόλου αστεία. Ξαφνικά γίνονται ασκήσεις για συναγερμούς πολέμου, βλέπουμε στις ειδήσεις βομβαρδισμούς σε απευθείας μετάδοση και αντιμετωπίζουμε τις καταστάσεις με μια ψυχρότητα, λες και είμαστε γεωπολιτικοί αναλυτές ή δεν ξέρω τι. Περίεργα πράγματα. Αν υπάρχει μια στιγμή που κάποιος πρέπει να μιλήσει για πόλεμο, να μιλήσει για βομβαρδισμό, για γενοκτονία, για άδικο, αυτή η στιγμή είναι τώρα.

ΕΡΜΗΣ: Η στιγμή που επιβεβαίωσε την ανάγκη να ξανακάνουμε αυτή την παράσταση, εστιάζοντας αποκλειστικά στους βομβαρδισμούς του ’44, ήταν μια τυχαία συνάντηση σ’ ένα καφενείο του Πειραιά. Μια παρέα ηλικιωμένων σχολίαζε τις ειδήσεις της ημέρας και χωρίς να το καταλάβουμε, βρεθήκαμε να ακούμε αναμνήσεις εκείνης της εποχής. Αυτό μας έκανε να επιστρέψουμε στο υλικό του 2017, να το ξανανοίξουμε, να το εμπλουτίσουμε και να βγούμε πάλι στους δρόμους με τα μαγνητόφωνα. Όσο περισσότερο ακούγαμε, τόσο καταλαβαίναμε ότι όσα έζησαν τότε δεν είναι άγνωστες λέξεις σήμερα. Όλα μοιάζουν να μας αφορούν ξανά. Κι αυτή είναι ίσως η πιο τρομακτική διαπίστωση.

2. Οι ιστορίες είναι φυσικά αληθινές και πώς συγκεντρώθηκαν;

ΣΠΥΡΟΣ: Οι ιστορίες που συλλέχθηκαν ήταν κυρίως από αφηγήσεις ηλικιωμένων, ηχητικά ντοκουμέντα, βιβλία και ραδιοφωνικές και τηλεοπτικές εκπομπές. Η συρραφή τους, καθώς και η ένταξη του στοιχείου της μυθοπλασίας, έγινε με πολλή προσοχή, έτσι ώστε να αποδοθεί με τον καλύτερο θεατρικό τρόπο η πραγματικότητα εκείνης της εποχής. Υπάρχουν σχετικές αναφορές για τις πηγές μας στο πρόγραμμα της παράστασης.

ΕΡΜΗΣ: Μια παράσταση θεάτρου-ντοκουμέντο μπορεί να στηριχτεί σε πολλά είδη πηγών. Εμείς επιλέξαμε κυρίως τις προφορικές μαρτυρίες και τις συνεντεύξεις. Δεν ήταν εύκολο να τις συγκεντρώσουμε. Χρειάστηκε χρόνος και εμπιστοσύνη. Η έρευνα πεδίου δεν αποδίδει όταν γίνεται επιπόλαια· ακολουθήσαμε μια συγκεκριμένη μεθοδολογία. Μπορεί να ακούγεται σαν επιστημονική έρευνα, αλλά είναι και δημιουργική διαδικασία. Αυτό που με εντυπωσίασε περισσότερο ήταν η προθυμία των Πειραιωτών να βοηθήσουν. Ακόμη κι εκείνοι που στην αρχή δίσταζαν, καθώς έμοιαζε να ξύνουμε ανοιχτές πληγές στην αρχή κάθε κουβέντας μας. Τελικά ένιωθαν την ανάγκη να αφήσουν κάτι πίσω, μια μαρτυρία, μια εικόνα, ένα βίωμα. Νομίζω πως κατάλαβαν ότι τώρα ήταν η στιγμή να ακουστούν. Και γι’ αυτό μας εμπιστεύτηκαν.

3. Γιατί ενδιαφέρει και τους αθηναίους (όχι μόνο τους πειραιώτες αυτή η παράσταση);

ΕΡΜΗΣ: Αν κάποιος Πειραιώτης στα καφενεία που επισκεφτήκαμε άκουγε αυτήν την ερώτηση στοιχηματίζω ότι θα αντιδρούσε. Είναι ερώτηση που θα έριχνε λάδι στη φωτιά θα έλεγα. Σαν να ακούω τον κύριο Χριστόφορο με το κρασάκι του να λέει «Και τι ενδιαφέρει πια αυτούς τους Αθηναίους;». Κι όμως, η ιστορία του Πειραιά είναι και ιστορία της Ελλάδας. Η Αθήνα τότε δεν φέρθηκε καλά στους Πειραιώτες... Αυτό δεν το λέμε εμείς, το λένε τα ίδια τα γεγονότα. Έχει λοιπόν ενδιαφέρον η Αθήνα του σήμερα να αναρωτηθεί γιατί συνέβη αυτό τότε. Γιατί, τελικά, η παράσταση δεν αφορά μόνο μια πόλη, αλλά και τον τρόπο που φερόμαστε ο ένας στον άλλον σε δύσκολες συνθήκες.

ΣΠΥΡΟΣ: Σίγουρα η παράσταση είναι μια συγκινητική μνεία στους ανθρώπους του Πειραιά. Από εκεί και πέρα, η αναβίωση εκείνης της τραγωδίας αφορά όλους μας, ανεξαρτήτως τόπου. Έχει ενδιαφέρον όχι μόνο από ιστορική σκοπιά, αλλά αποτελεί και μια πρώτης τάξεως ευκαιρία να πλησιάσουμε, μέσα από αυτές τις ιστορίες, μια ουσιαστική επίγνωση του τι σημαίνει βομβαρδισμός αμάχων, τι σημαίνει πόλεμος. Πάντως και μόνο η επαφή με τα ιστορικά γεγονότα της εποχής έχει από μόνη της ιδιαίτερη βαρύτητα.

4. Κατά τη διάρκεια της παράστασης βλέπουμε και οπτικοποιημένο υλικό;

ΣΠΥΡΟΣ: Αυτά είναι μέρος της σκηνοθεσίας και καλό είναι να το απαντήσει πιο συγκεκριμένα ο Ερμής, που υπογράφει και την σκηνοθεσία. Ο τρόπος που θα ειπωθούν οι ιστορίες έχουν μια παραστατική έκπληξη. Στόχος της παράστασης είναι να έχει μια αισθητική ντοκιμαντέρ.

ΕΡΜΗΣ: Ναι. Πέρα από τις αφηγήσεις, τις προσωπικές ιστορίες και τις συνεντεύξεις που αποτελούν τα ανθρωποκεντρικά ντοκουμέντα της παράστασης μας, επι σκηνής ο θεατής θα δει και "ψυχρά" ντοκουμέντα της εποχής. Αποκόμματα από τον Τύπο, παλιές φωτογραφίες και ηχογραφήσεις να συνυπάρχουν και να αποτελούν κομμάτια ενός παζλ. Διαρκώς συμβαίνει ένα ζωντανό μοντάζ, ένα θεατρικό κολάζ με παραξενίσματα. Οι τέσσερις ηθοποιοί αφηγούνται, σχολιάζουν, υπογραμμίζουν και ζωντανεύουν εικόνες.

5. Ο τίτλος Άκου μικρέ, σε ποιον απευθύνεται;

ΣΠΥΡΟΣ: Είμαι στο κέντρο του Πειραιά με ένα μαγνητόφωνο. Ρωτάω όλους τους Πειραιώτες το ίδιο πράγμα: «Θέλω μια ιστορία για τον Πειραιά». Έχω περπατήσει αρκετά και ελάχιστα είναι τα αποτελέσματα που μπορούν να αξιοποιηθούν. Μπαίνω σε ένα κουρείο, που είναι χωμένο σε μια στοά. «Μια ιστορία για τον Πειραιά», λέω. «Δεν ξέρουμε», μου λένε. Κάνω να φύγω αποκαρδιωμένος και τότε εμφανίζεται ένας νταγκλαράς εξηντάρης και με ρωτάει «τι θες»; «Μια ιστορία για τον Πειραιά», του απαντώ. «Άκου μικρέ, απόψε θα γράψεις τρία βιβλία», μου απαντάει. Πήγαμε σε ένα καφενείο και μου μιλούσε δυο ώρες για τον Πειραιά. Στο τέλος μου έδωσε και μια μυστήρια επαγγελματική κάρτα που έγραφε μεταξύ εργολαβιών και περιέργων την λέξη «Συντάξεις». Όταν γύρισα και έδειξα στα παιδιά την κάρτα και τους είπα την ιστορία μου, αποφασίσαμε η παράσταση να λέγεται «Άκου μικρέ,». Για μένα είναι ένας τρόπος να απευθυνθεί ο μεγαλύτερος σε ηλικία στον μικρότερο. Ο παππούς στον εγγονό. Ο άνθρωπος της πιάτσας στον ανυποψίαστο. Ο παλιός στον καινούργιο. Είναι ένας ωραίος λαϊκός τρόπος να ξεκινήσει μια ιστορία από τον μεγαλύτερο στον μικρότερο, ό,τι και αν σημαίνει αυτό. Με σιγουριά, θα σας πω, πως μπροστά στην αποκάλυψη της Ελλάδας που μου παρουσίασε αυτός ο τύπος σε αυτή τη συνάντησή μας, ένιωσα πραγματικά μικρός.

ΕΡΜΗΣ: Δίπλα στους επιζώντες των βομβαρδισμών νιώσαμε πραγματικά μικροί. Αυτή η φράση, «Άκου μικρέ,», συνοψίζει όλη τη σχέση που χτίστηκε ανάμεσα σ’ εκείνους και εμάς. Είναι η φωνή του ανθρώπου που ξέρει προς αυτόν που ψάχνει να μάθει. Αυτού που βρέθηκε σε μια θέση που εσύ δεν έχεις βρεθεί. Του επιζώντα. Είναι μια πρόσκληση για να ακούσουμε κάτι που κάποιοι πρόλαβαν να πουν...

6. Πιστεύετε ότι το θεατρικό ντοκιμαντέρ είναι μια μορφή που πρέπει να ενταχθεί στη θεατρική μας αθηναϊκή πραγματικότητα; Δεν το βλέπουμε και πολύ συχνά;

ΣΠΥΡΟΣ: Το θεατρικό ντοκιμαντέρ έχει τρομερό ενδιαφέρον. Από την έρευνα μέχρι τον τρόπο που γίνεται τελικά παράσταση. Ίσως μια μεγαλύτερη εξοικείωση σε αυτό το είδος θέατρου να είχε μια χρησιμότητα. Φαντάζομαι πως υπάρχουν λόγοι για την περιορισμένη διάδοση του, οι οποίοι δεν σχετίζονται με το περιεχόμενο, αλλά κυρίως με τον κόπο, τον χρόνο και το μεράκι που χρειάζεται το στήσιμο μιας τέτοιας παράστασης. Δηλαδή, για λόγους κυρίως «εμπορικούς». Ξεκινάς από το μηδέν και χτίζεις ένα κείμενο από την αρχή βασισμένο σε πραγματικά γεγονότα. Αυτό θέλει μια πολυτέλεια χρόνου, που κάποιοι δεν είναι διατεθειμένοι να πληρώσουν. Αυτός είναι ο λόγος, που αυτό το είδος ευδοκιμεί κυρίως σε πιο ανεξάρτητες θεατρικές ομάδες.

ΕΡΜΗΣ: Η συγκεκριμένη μορφή θεάτρου "ενοχλεί". Δεν τυχαίνει αυτό. Είναι στόχος της. Τίθεται υπό αμφισβήτηση η επίσημη αφήγηση και οι κυρίαρχες πολιτικές για παράδειγμα. Είναι ένας τρόπος
επαναδιαπραγμάτευσης της πραγματικότητας. Άλλωστε η πραγματικότητα είναι η αφετηρία για αυτό το είδος. Πίσω από τέτοιες παραστάσεις υπάρχουν ερωτήματα που αποτελούν αφορμές για διάλογο. Έναν διάλογο μεταξύ του Θεάτρου και της κοινωνίας. Εμείς γοητευτήκαμε από αυτή τη διαδικασία πριν από δέκα χρόνια, ακριβώς επειδή είναι απαιτητική και αληθινή. Νομίζω ότι η θεατρική αθηναϊκή πραγματικότητα ζητάει την αλήθεια στην σκηνή και αργά ή γρήγορα θα βλέπουμε σε περισσότερες σκηνές θεατρικά ντοκιμαντέρ.

πληροφορίες και εισιτήρια παράστασης https://www.more.com/gr-el/tickets/theater/akou-mikre/