Η Θεοδώρα Τσάμη, ηθοποιός με αγάπη για την εμβάθυνση στους ρόλους και τα κείμενα, επιστρέφει στον Μολιέρο με τον Μισάνθρωπο, αναλαμβάνοντας ταυτόχρονα τη μετάφραση και την ερμηνεία. Μέσα από την Αρσινόη ανακαλύπτει τις αντιφάσεις και την ευαισθησία του έργου, ενώ με τη δημιουργία της ομάδας Aether συνεχίζει να εξερευνά τη σχέση λόγου, μουσικότητας και αλήθειας στη θεατρική πράξη.

1. Η διπλή σας ιδιότητα – μεταφράστρια και πρωταγωνίστρια – δίνει ένα μοναδικό βάθος στην προσέγγισή σας. Πώς επηρέασε η μετάφραση του έργου την ερμηνεία σας, και αντίστροφα; Υπήρξε κάποιο σημείο που "μίλησε" διαφορετικά λόγω αυτής της διπλής ανάγνωσης;

Η μετάφραση και η ερμηνεία, για μένα, ήταν μια αδιάκοπη συνομιλία. Μεταφράζοντας τον Μισάνθρωπο, δεν προσπαθούσα απλώς να αποδώσω τον λόγο του Μολιέρου· άκουγα πώς θα μπορούσε να ειπωθεί σήμερα, με τι ρυθμό, με ποια ανάσα. Κάθε φράση περνούσε μέσα από το σώμα, σαν πρόβα πάνω στο χαρτί. Έτσι, η μετάφραση έγινε από μόνη της μια πρόβα ερμηνείας. Όταν όμως μπήκα στη σκηνή, η διαδικασία αντιστράφηκε: η πράξη της ερμηνείας μού αποκάλυπτε νέες αποχρώσεις του κειμένου, με έκανε να επιστρέψω, να αλλάξω, να απαλύνω ή να τονίσω λέξεις. Στις σκηνές με τη Σελιμέν, για παράδειγμα, ο λόγος του Μολιέρου απέκτησε για μένα μια πιο ανθρώπινη, σχεδόν τρυφερή διάσταση — πέρα από τη σάτιρα, ένιωσα το βάρος της ευαισθησίας που δεν χωρά σε έναν ψεύτικο κόσμο.

2. Ο Μισάνθρωπος είναι ένα έργο που φλερτάρει συνεχώς με την υποκρισία της κοινωνίας. Τι στοιχεία του Μολιέρου νιώσατε ότι παραμένουν επίκαιρα και ποιες πτυχές του έργου μεταφράσατε για να "μιλήσουν" πιο άμεσα στο σύγχρονο θεατή;

Ο Μισάνθρωπος είναι ένα έργο που, αν και γράφτηκε τον 17ο αιώνα, μοιάζει να περιγράφει τη δική μας εποχή. Ο Μολιέρος μιλά για μια κοινωνία όπου η αλήθεια θεωρείται αγένεια και η ευγένεια συχνά καλύπτει τη σκοπιμότητα — κι αυτό, νομίζω, παραμένει τρομακτικά επίκαιρο. Ζούμε κι εμείς σε έναν κόσμο που φοβάται τη σύγκρουση, προτιμά την εικόνα από την ουσία και εξιδανικεύει την ψευδαίσθηση της «καλής συμπεριφοράς». Μεταφράζοντάς το προσπάθησα να διατηρήσω τον σαρκασμό και τη λεπτή ειρωνεία του Μολιέρου, αλλά με μια γλώσσα που να ακούγεται ζωντανή, σύγχρονη, χωρίς να προδίδει την εποχή του. Δεν ήθελα να γίνει «μοντέρνος» με το ζόρι, αλλά να αναπνεύσει μέσα από τη φωνή των σημερινών ανθρώπων. Για παράδειγμα, οι διάλογοι του Αλσέστ και της Σελιμέν έχουν έναν ρυθμό που θυμίζει σχεδόν σύγχρονη σχέση – δύο άνθρωποι που αγαπιούνται και συγκρούονται επειδή δεν αντέχουν την υποκρισία του άλλου και του ίδιου του κόσμου γύρω τους.

Νομίζω πως αυτό είναι το μεγάλο στοίχημα του έργου: να αναγνωρίσουμε πως η ανάγκη για αλήθεια και η ανάγκη για αποδοχή παραμένουν σε συνεχή μάχη – τότε όπως και τώρα.

3. Ο ρυθμός και η μουσικότητα της γλώσσας του Μολιέρου είναι απαιτητικά. Πώς προσεγγίσατε τη μεταφορά του λόγου στη σύγχρονη ελληνική, χωρίς να προδώσετε την ποίηση ή την ειρωνεία του πρωτοτύπου;

Πράγματι, ο ρυθμός του Μολιέρου είναι από μόνος του μια παρτιτούρα. Η γλώσσα του έχει μουσικότητα, ειρωνεία και μια αυστηρή φόρμα που στηρίζεται στον “δεκαπεντασύλλαβο” στίχο της εποχής του. Στη μετάφραση προσπάθησα να κρατήσω αυτήν τη μουσική, όχι αντιγράφοντας τον ρυθμό, αλλά βρίσκοντας τον αντίστοιχο παλμό στα ελληνικά — μια ισορροπία ανάμεσα στη ρυθμικότητα και τη φυσικότητα του λόγου. Δεν ήθελα οι φράσεις να ακουστούν «ποιητικές» με την κλασική έννοια, αλλά να έχουν αυτό το σχεδόν αόρατο μέτρο που κάνει τον λόγο να ρέει, να έχει ενέργεια, να μπορεί να ειπωθεί στη σκηνή χωρίς να χάνει το βάθος του. Ταυτόχρονα, η ειρωνεία του Μολιέρου έπρεπε να διατηρηθεί· είναι λεπτή, ποτέ δηκτική, και γεννιέται μέσα από τον ρυθμό και την οικονομία της φράσης.

Ο στόχος μου ήταν να ακουστεί ο Μολιέρος σαν να γράφτηκε σήμερα — όχι επειδή αλλάξαμε τη μορφή του, αλλά επειδή ακούσαμε τον παλμό του.

4. Πώς δούλεψε ο Γιάννης Μπουραζάνας τη σκηνοθετική γραμμή πάνω σε ένα τόσο κλασικό κείμενο; Τι ανατροπές ή ρίσκα εντοπίζουμε στην παράσταση που ίσως ξαφνιάσουν τους θεατές;

Ο Γιάννης Μπουραζάνας προσέγγισε τον Μισάνθρωπο με βαθύ σεβασμό στο κείμενο, αλλά και με την τόλμη να το απογυμνώσει από κάθε μουσειακό βάρος. Δεν τον ενδιέφερε να «αναπαραστήσει» τον Μολιέρο, αλλά να τον αφουγκραστεί εκ νέου — να αναδείξει τη σύγκρουση του Αλσέστ όχι ως ιστορικό σχόλιο, αλλά ως μια σύγχρονη, υπαρξιακή αγωνία. Η σκηνοθετική γραμμή του βασίστηκε στην αφαίρεση: ένα καθαρό σκηνικό τοπίο, εστιασμένο στους ηθοποιούς και στον ρυθμό του λόγου. Μέσα σε αυτό το πλαίσιο, οι σχέσεις ξεγυμνώνονται από τα κοινωνικά στολίδια και φαίνονται στην αλήθεια τους — στην αμηχανία, την οργή, τη μοναξιά. Ο Γιάννης δούλεψε πολύ πάνω στη λεπτή ειρωνεία, όχι σαν κάτι «κωμικό», αλλά σαν μια διαρκή ρωγμή ανάμεσα στο τραγικό και το σαρκαστικό. Τα ρίσκα της παράστασης βρίσκονται κυρίως στη λιτότητα: στην απουσία εντυπωσιασμού, στη σιωπή που επιτρέπει στις λέξεις να αναπνεύσουν. Κι όμως, αυτή η απλότητα είναι που ξαφνιάζει — γιατί ο θεατής έρχεται αντιμέτωπος με έναν Μισάνθρωπο που μοιάζει επικίνδυνα οικείος, σχεδόν σύγχρονος.

5. Ο ρόλος σας στον Μισάνθρωπο ακροβατεί ανάμεσα στη λογική και το συναίσθημα, το δημόσιο και το ιδιωτικό. Ποια υπαρξιακά ερωτήματα θέτει τελικά αυτός ο χαρακτήρας – και πώς τα φέρνετε στη σκηνή;

Η Αρσινόη είναι ένας χαρακτήρας που ζει διχασμένη ανάμεσα στη λογική και στην επιθυμία. Εξωτερικά προβάλλει την αυστηρότητα και το ήθος, αλλά μέσα της παλεύει με τη ματαίωση και την ανάγκη να αγαπηθεί. Δεν είναι απλώς «σεμνότυφη»· πίσω από αυτή τη μάσκα κρύβεται μια γυναίκα που πονάει βαθιά, γιατί δεν αντέχει να μένει αόρατη. Είναι μια γυναίκα που δεν βρίσκει χώρο να εκφράσει τον εαυτό της σε μια κοινωνία που τιμωρεί την ειλικρίνεια.

Το υπαρξιακό της ερώτημα είναι βαθιά σύγχρονο: πώς ζεις αυθεντικά σε έναν κόσμο που απαιτεί να φοράς μάσκα; Στη σκηνή προσπάθησα να δείξω αυτό το ρήγμα — τη στιγμή που η αυτοπειθαρχία της ραγίζει και αποκαλύπτεται η ανθρώπινη ευθραυστότητα πίσω από την ηθική της πρόσοψη.

6. Σε μια εποχή που όλοι «παίζουμε» ρόλους στα social media, τι έχει να μας πει ο Μισάνθρωπος του 17ου αιώνα για την αυθεντικότητα και την ειλικρίνεια σήμερα; Μπορεί ακόμη να σοκάρει ή να προβληματίσει;

Ο Μισάνθρωπος είναι ίσως πιο επίκαιρος σήμερα απ’ ό,τι στην εποχή του. Ζούμε σε έναν κόσμο όπου η εικόνα έχει γίνει νόμισμα — όλοι παίζουμε ρόλους, κατασκευάζουμε εκδοχές του εαυτού μας στα social media, όπως οι ήρωες του Μολιέρου στις “σαλονάτες” τους «παραστάσεις». Ο Αλσέστ έρχεται να ταράξει αυτή τη βιτρίνα και να ρωτήσει: υπάρχει αλήθεια χωρίς προσωπείο; Και αν ναι, μπορούμε να την αντέξουμε; Αυτό που εξακολουθεί να σοκάρει δεν είναι η σάτιρα, αλλά η καθαρότητα της ματιάς του Μολιέρου. Μας αναγκάζει να κοιταχτούμε χωρίς φίλτρα, να αναμετρηθούμε με την ανάγκη μας να είμαστε «αρεστοί». Και εκεί, νομίζω, βρίσκεται η δύναμή του σήμερα — στο ότι μας ξεβολεύει ήσυχα, σχεδόν τρυφερά. Ίσως αυτό είναι τελικά και το στοίχημα του θεάτρου: να μας θυμίζει πως η αλήθεια, ακόμη κι όταν πονά, είναι ο μόνος ρόλος που αξίζει να παίξουμε.

πληροφορίες και εισιτήρια παράστασης : https://www.ticketservices.gr/event/altera-pars-o-misanthropos-tou-molierou/